شیراز را از گذشته تا امروز با باغ‌ها و سروهای بلند قامتش می‌شناخته‌اند، با نارنج‌های سرسبز و افراها و درختان زبان‌گنجشک، با باغ‌هایی که دور تا دور این شهر، دیوار حفاظی برای سلامت و اعتدال هوای این دره بهشتی بوده‌اند، باغ‌هایی که هر روز از مساحت‌شان کاسته شده است تا بر اندوخته‌های مادی گروهی اندک اضافه شود.
باغ‌های شیراز که هنوز هم تعداد اندکی از آن در جای جای این شهر بهشتی، نگین‌های زمردین شهر محسوب می‌شوند و در تلطیف هوا و انتشار رایحه‌ای دلنشین در تمام ایام سال، نقش بازی می‌کنند، در سال‌های اخیر مورد بی‌مهری‌های بسیاری قرار گرفته‌اند، بی‌مهری‌هایی که حالا بهانه روا داشتن آنها خشکسالی است!!
مرکز باغ‌های شیراز یعنی محدوده قصردشت، به لحاظ قرار داشتن در موقعیتی ممتاز به لحاظ ارزش مادی و واقع شدن در مسیر اصلی توسعه خطی این کلان‌شهر، بیش از هر نقطه دیگر طعم نامهربانی‌ها را چشیده‌اند، اگرچه نگاهی به سابقه شیراز نشان می‌دهد که در هر گوشه از این شهر، حتی در مرکز آن هم باغ‌هایی بوده که ناجوانمردانه سوخته‌اند و نابود شده‌اند تا جایشان ساختمان‌هایی با کاربری‌های متفاوت برویند.
طی سال‌های گذشته، سیاست‌های نه‌چندان برنامه‌ریزی شده و پایدار مسئولان در شیراز، موجب تداوم روند تخریب باغ‌های این شهر خصوصا در منطقه قصردشت و شمالغرب شد، ایجاد مسیرهای دسترسی متفاوت به دل باغ‌های محمودیه و منصورآباد و دینکان و جوادیه و پشت مله، ایجاد بیمارستان‌های متعدد در این منطقه و از همه مهمتر، ساخت مرتفع‌ترین ساختمان شیراز در قالب یک هتل، روند جدیدی از تخریب بود که همچنان تداوم دارد.
شاید در سال‌های نه‌چندان دور دهه گذشته، زمانی‌که اولین قدم‌ها برای ساخت بیمارستان‌هایی نظیر بیمارستان مرکزی شیراز و هتل چمران، برداشته می‌شد و اعضای شورای اول شهر شیراز که هیچ‌گاه کارنامه آنان به‌خوبی مورد نقد و نقادی قرار نگرفت، مجوزهایی را صادر کردند و به‌دست عده‌ای خاص سپردند، صاحب‌نظران و دلسوزان بسیاری بیمناک به آینده این منطقه نگریستند، آینده‌ای که امروز می‌بینیم.
محدوده بلوار چمران که زمانی سبزترین باغ‌های محدوده قصردشت شیراز را در خود داشت، اکنون به معبری مملو از دود اگزوز خودروها و آزبست ایجاد شده بر اثر سایش لنت‌های ترمز و دیسک‌های کلاچ، بدل شده است، اگرچه این معبر به‌غلط مسیری مهم برای ورزش‌های صبح‌گاهی و عصرگاهی است، اما هر روز شاهد کاسته شدن از تعداد درختان قدیمی و ایجاد سازه‌های جدیدی از بتن و آهن هستیم، روندی که مشخص نیست تا چه هنگام تداوم خواهد داشت.
طی دهه اخیر، سه بیمارستان که یکی از آنها بیش از 13 طبقه دارد و یک هتل با بیش از 30 طبقه، چندین رستوران و کافی‌شاپ، یک مرکز مشاوره و ... در این محدوده ایجاد شد، مراکزی که به‌بهانه‌های مختلف هر کدام که در میان باغی جا خوش کرده بود، حالا روند توسعه را طی می‌کند، یکی به‌بهانه اضافه کردن بخش‌های جدید و پیش‌رفته و در راستای تحقق سیاست‌های توریسم سلامت و دیگری به بهانه ایجاد پارکینگ و مراکز رفاهی و تفریحی دیگر به بهانه همگام شدن با توسعه گردشگری در ابعاد مختلف!!
سال‌هاست هر زمان که از بلوار چمران عبور می‌کنم از خود می‌پرسم چگونه در زمانی که مرتفع‌ترین سازه شیراز 10 طبقه بود، اجازه احداث یک ساختمان عریض در ارتفاع سی و چند طبقه در محدوده ممنوعه باغ‌های قصردشت صادر شد، مجموعه‌ای که هزاران حرف و حدیث هنوز هم در پی آن روان است؟
شاید پاسخ این سوال را بتوان در بایگانی شورای اسلامی و شهرداری شیراز جست و جو کرد، زمانی که از میان 9 عضو شورا، چندین پزشک که بعدها هرکدام به‌عنوان سرمایه‌گذاران بیمارستان‌های مختلف احداث شده در این مسیر و سرمایه‌گذاران حوزه‌های گردشگری و ... نامشان فهرست شد.
اما در حالی‌که روند تخریب باغ‌های قصردشت و سایر نقاط شیراز همچنان ادامه دارد و از ستاد ساماندهی باغ‌های شهرداری شیراز جز یک نام، کمتر شنیده‌ایم، طی دو سال اخیر، شهرداری و شورای شهر تدابیر دیگری را در مسیر توقف این روند در دستور کار قرار دادند.
تغییر در سیستم مدیریت و نظارت ستاد ساماندهی باغ‌ها، تلاش برای اجرای قوانین موجود در مسیر ممانعت از باغ‌سوزی و خشکاندن باغ‌ها و افزایش هزینه‌ها برای کسانی‌که در این مسیر مرتکب تخلفاتی می‌شدند، از جمله این راهکارها بود، اگرچه بسیاری از باغ‌های خشک شده و سوخته، دیگر ساخته نشد و نصب تابلوهایی که نشان می‌داد شهرداری آن باغ را به‌واسطه تخلف مالک یا مالکان، با رای دستگاه قضایی تملک کرده است نیز جای خالی درختان گاه 100 ساله خشک شده را سبز نکرد!
آخرین اقدام شهرداری و شورای شهر شیراز، مصوبه‌ای تحت عنوان هزینه خدمات باغ‌های واقع در حریم بود که در جلسه 9 بهمن‌ماه شورا مصوب و برای تایید به فرمانداری ارسال شد.
این مصوبه بی‌تردید مانعی مهم بر سرراه تداوم تخریب‌ها خواهد بود و به‌عنوان اهرمی کمک‌کننده در کنار سایر مصوبه‌ها و قوانین موجود، دست مسئولان مدیریت شهر را در برابر سیل مداوم تخریب‌ها بازتر خواهد کرد.
اما یکی از اقدامات قابل توجه شهرداری شیراز در بازگرداند سرسبزی به شهری که زمانی شهر باغ‌ها خوانده می‌شد، توسعه درخت‌کاری در این شهر است.
طی دو سال اخیر و با توجه به گرفتار شدن درختان شهر به بیماری‌های مختلف گیاهی و از طرفی کاهش شدید میزان منابع آب، شهرداری را به‌فکر آغاز حرکتی علمی در مسیر افزایش سرانه فضای سبز و ایجاد جایگزینی برای درختانی که به‌واسطه بیماری محکوم به خشکیدن بودند، انداخت.
امسال و به‌گفته شهردار شیراز سرانه فضای سبز در این شهر از میانگین کشور پیشی گرفت و به نزدیک بیست متر مربع رسیده است.
علی‌رضا پاک‌فطرت تداوم طرح کمربند سبز شیراز، در دستور کار قرار گرفتن احداث پارک‌های بزرگ از جمله پارک‌های جبل دراک و ورودی جنوب شیراز در محور جاده بوشهر، میانرود و ... را از علل این افزایش سرانه عنوان کرده است.
شهردار شیراز با یادآوری اینکه بزرگترین پارک شیراز، بوستان آزادی با 23 هکتار مساحت است، گفت: ایجاد یک پارک چند صد هکتاری، وقتی که با بزرگترین پارک این کلان‌شهر مقایسه می‌شود، بزرگی اقدام شهرداری را نشان می‌دهد.
پاک‌فطرت همچنین جایگزین شدن درختان به‌جای چمن و درختچه‌های موجود در باغچه‌های حاشیه برخی خیابان‌ها را یادآور شد و تاکید کرد که این طرح با یک بررسی علمی انجام شده و گونه‌هایی از این پس در شیراز کاشت می‌شود که متناسب با اقلیم این شهر بوده و همچنین نیاز به آبیاری کمتری داشته باشند.
معاون اجرایی وخدمات شهری شهرداری شیراز نیز پیش از این گفته بود که سرانه فضای سبز شهر شیراز به ازاء هر شهروند بیش از 18 متر مربع بدون احتساب باغات خصوصی و فضای سبز ارتفاعات پیرامونی شهر است.
رمضان امینی با بیان این مطلب که آب و هوای شهر شیراز در اردیبهشت ماه زبانزد عام و خاص است، افزود: اردیبهشت شیراز به دلیل آب و هوای مطلوب و همچنین عطر و بوی بهار نارنج و گل‌های متنوعی که در این شهر است، بسیار متفاوت تر از ماه‌های دیگر سال بوده، به طوری که گفته می‌شود بهار شیراز در اردیبهشت ماه است.
این مقام مسئول اضافه کرد: هر سال در اردیبهشت ماه و در هفته شیراز برنامه‌های متنوع و متفاوتی از طرف شهرداری برگزار می‌شود که تاکنون بسیاری از برنامه‌ها انجام شده و تعدادی نیز در حال برگزاری است.
معاون اجرایی و خدمات شهری شهرداری شیراز تصریح کرد: فضای سبز شهر شیراز بیش از 2650 هکتار بدون احتساب باغات خصوصی و فضای سبز ایجاد شده در پیرامون شهر است.
امینی ادامه داد: مساحت پیرامونی شهر شیراز بیش از 11 هزار هکتار است که تاکنون بیش از 2600 هکتار فضای سبز ایجاد شده که این امر در تلطیف و پاکیزگی هوا و جلوگیری از آلودگی‌های محیطی بسیار تاثیر‌گذار است.
وی افزود: در سال گذشته گام بزرگی در حوزه توسعه فضای سبز برداشته شد که امسال نیز با برنامه‌ریزی انجام شده در خصوص فضای سبز داخل شهر و هم فضای سبز پیرامونی اقدامات بسیار زیادی در فضاهایی که به عنوان فضای سبز در طرح تفصیلی شهر شیراز پیش‌بینی شده، انجام خواهد شد.
این مقام مسئول تصریح کرد: بدون احتساب 1250 هکتار باغات خصوصی و فضاهای سبز پیرامونی شهر سرانه فضای سبز شیراز 18 متر مربع به ازاء هر شهروند است که در صورت محاسبه این موارد با فضای سبز پیرامونی که بیش از 2600 هکتار است، به بیش از 37 متر مربع خواهد رسید.
امینی افزود: امسال بر اساس برنامه‌های توسعه پنجم و برنامه‌های پنج ساله شهرداری، پیش بینی شده که حداقل در سال یک متر افزایش سرانه فضای سبز داشته باشیم و در سال 93 تمام تلاش‌های خود را برای افزایش سرانه سبز متناسب توسعه شهری به کار خواهیم بست.
این مقام مسئول تصریح کرد: اگر فضای سبز داخل و پیرامون شهر شیراز و همچنین فضای سبز باغات خصوصی که در شهر شیراز وجود دارد را با هم محاسبه کنیم، سرانه فضای سبز بیش از 37 متر مربع خواهد رسید که استاندارد فضای سبز 25 متر مربع است.
امینی گفت: در حوزه پارک‌ها تقریباً 227 پارک بزرگ و پارک‌های محله‌ای در سطح شهر شیراز ایجاد شده است که بعد از شهر تبریز شهر شیراز دومین شهری است که این مقدار فضای سبز در موضوع پارک‌ها و بوستان‌ها ایجاد کرده است.
وی با بیان مطلب که فضای سبز نقش اساسی در زیبایی و پاکیزگی شهر و هم جلوگیری از آلودگی‌های محیطی دارد، ادامه داد: انتظار می‌رود با شروع فصل گرما همه شهروندان عزیز شیرازی در حفظ فضای سبز خصوصاً آبیاری فضای سبز کوچه‌های همجوار خانه‌ها با توجه به گستردگی و مساحت شهر شیراز خدمتگزاران خودشان را در مجموعه مدیریت شهری و شهرداری همانند گذشته یاری و همراهی کنند.
معاون اجرایی و خدمات شهری شهرداری شیراز گفت: فضای سبز علاوه بر به اینکه نقش تعیین کننده در سیما و منظر و پاکیزگی شهر دارد، در جذب گازها خصوصاً دی اکسید کربن و تولید اکسیژن نیز بسیار تأثیرگذار است و بهترین و ماندگارترین مبلمان و المان‌های شهری درختان شهر است.
امینی با بیان این مطلب که با توجه به آب و هوای شیراز درختانی مانند نارنج، کاج، سروناز شیراز، زبان گنجشک، چنار، اقاقیا و دیگر درختان متناسب با خاک و آب و هوای شیراز در سطح شهر کاشته شده است، ادامه داد: بیش از 185 هزار اصله درخت و نهال متناسب با آب و هوا و خاک شهر شیراز در سطح شهر در سال92 کاشته شده که از این تعداد در حدود 32 هزار نهال به طور رایگان بین شهروندان توزیع و بقیه در مناطق 10 گانه شهر غرس شده است.
امینی با بیان این مطلب که بسیاری از اقدامات را می‌توان در کمترین زمان ممکن به نتیجه رساند، اما برای ایجاد فضای سبز و ایجاد درختان 50 ساله نیاز به زمان بسیار زیادی است، افزود: از همه شهروندان خصوصا شهروندانی که در روزهای هفته و در ایام تعطیل طبیعت گردی کرده و از فضاهای سبز شهر شیراز و اطراف آن استفاده می‌کنند، انتظار داریم با توجه به پوشش گیاهی مناسبی که امسال وجود دارد در حفظ و نگهداری هر چه بهتر فضای سبز شیراز با رعایت اصول ایمنی کوشا باشند و از اقداماتی که منجر به آتش سوزی در محیط می‌شود، پرهیز کنند.
به گزارش ایسنا، آثار این اقدام شهرداری را می‌توان در خیابان زند و برخی دیگر از معابر شهری که باغچه‌های وسیع‌تری دارند، به عینه مشاهده کرد، جاهایی که حالا نهال‌های سرو و نارنج، جای چمن و شمشاد را گرفته است و آرام آرام سبزی شیراز را به خیابان‌ها باز می‌گرداند.
این روزها هر شهروندی که با گذشته شیراز آشنا باشد، با گذر از معابر مختلف این شهر، برایش این جمله تداعی خواهد شد که روند بازگشت سروها و نارنج‌ها به شیراز آغاز شده است.
