به گزارش تابناک
یزد،شهرستان اردكان به عنوان قطب توليد محصولات كنجدي در كشور داراي سوغاتي كمتر شناخته شده با نام "حلوای تن تنانی اردکان" است كه با نام "حلوا سوهان اردكان" نیز از آن ياد مي‌شود و با توجه به نبود سندی در مورد ضرب المثل معروف "حلوای تن تنانی، تا نخوری ندانی"، اين مثل را با اين شيريني خاص اردكان مرتبط مي‌دانند.
شاید کمتر کسی باشد که ضرب‌المثل "حلوای تن تنانی، تا نخوری ندانی" را نشنیده باشد، اما تاکنون با خود فکر کرده‌اید که ریشه این ضرب‌المثل به کدام حلوا باز می گردد؟
استادکاران حلواارده‌ساز اردکانی در میان محصولات کنجدی خود علاوه بر "حلواارده"، "ارده" و یک شیرینی خاص این منطقه یعنی "تختُگ"، یک محصولی خاص ديگر با اهمیت غذایی بالا تولید می‌کنند که به زبان محلی "حلوا سوهان" و به واژه‌ای باقیمانده و گره خورده به ضرب‌المثل معروفی، "حلوای تن تنانی" نام‌گذاری کرده‌اند.
شاید نتوان ریشه تاریخی این ضرب المثل را به حلوای تن تنانی اردکان گره زد، اما در فرهنگ لغت عامیانه "محمدعلی جمالزاده" در معنای تن تنانی فقط به نوعی حلوا اشاره شده و به این موضوع که کدام حلوا را "تن تنانی" می‌دانند، چیزی بیان نشده است.
"نادر پیری اردکانی" از پژوهشگران استان یزد در رابطه با این سوغات اردکان در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) - منطقه یزد، در اين مورد اظهار مي‌كند: به گفته‌ي حلواسازان اردکانی، قدمت حلوای "تن تنانی" اردکان پیش‌تر از حلوا ارده معروف اردکان بوده است.
وي ادامه مي‌دهد: این حلوا بیشتر در اسفند ماه مورد استفاده قرار می‌گرفته و به نوعی شیرینی تجملاتی به حساب می آمده است.
دبیر انجمن حامیان میراث کهن اردکان خاطرنشان مي‌كند: حلوای "تن تنانی" اردکان به همراه زولبیا بامیه و گوش فیل، حلوا اراده و تَختُگ در اسفند ماه، طي مراسمی که مربوط به آداب عروسی مردم این منطقه بوده به نام "شیرینی اسفندی" از طرف خانواده داماد به خانواده عروس پیشکش می‌شده است.
وی اضافه مي‌كند: این شیرینی، مغذّی و سرشار از ویتامین است و با توجه به کالری خیلی زیاد آن که طبع گرمي نیز دارد، برای سنین پایین توصیه نمی‌شود، البته با توجه به ناشناخته بودن این شیرینی، متخصصین تغذیه در رابطه با آن نظر تخصصی ندارند.
پيري اردكاني اظهار مي‌كند: صاحب مجموعه اسناد سیاسی و اجتماعی اردکان از "حاج جواد افخمی" ، مرحوم "حاج محمود کمالی" و امروز نیز برادران "مهدیزاده" و "احمدی" به عنوان بهترین "حلواسازان تن تنانی" اردکان یاد كرده و آورده است؛ "این شیرینی که بیشتر جنبه سوغات داشته و مسافران در قدیم از این حلوای تشریفاتی به عنوان سوغات خاص اردکان یاد می‌کرده‌اند و در حال حاضر با توجه به استقبال بیشتر مردم از آن در طول فصل سرد سال به صورت محدود تولید می‌شود."
به گفته‌ي اين پژوهشگر اردكاني، البته نباید فراموش کرد که "حلوا سوهان یزد" با "حلوای تن تنانی اردکان" متفاوت است و شاید در اسم گاهی به حلوای تن تنانی اردکان، حلوا سوهان نیز گفته شود اما نباید این را از یاد برد که حلوای تن تنانی معروف را با توجه به نبود سندی بر رد آن به "حلوای تن تنانی" اردکان ربط داده‌اند.
استاد "محمدابراهیم احمدی" از شیرینی‌پزان اردکانی که در زمینه پخت زولبیا، بامیه و کیک یزدی تبحر خاصی دارد یکی از چهار تولید‌کننده "حلوا سوهان" اردکان است.
احمدي در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) - منطقه یزد در اردكان، فصل تولید این شیرینی خوشمزه را در سال‌های نه چندان دور، فقط مختص اسفند ماه ذكر مي‌كند و می‌گوید: "حلوای تن تنانی" بر اساس رسومی جای مانده از گذشتگان فقط در اسفندماه تهیه می‌شده و در کنار زولبیا و بامیه، حلواارده و تختُگ به "چهار حلوا" معروف بوده است.
این استادکار که 25 سال از عمر خود را در کارگاه سنتی و کوچک خود به توليد محصولات كنجدي سپري كرده است، عنوان مي‌كند: بلغور گندم، هل، گشنیز، زنجبیل، ریشه جوز هندی، رازیانه، دارچین، و شیره شکر به اضافه ارده، مواد تشکیل‌دهنده این شیرینی خاص هستند.
وي بیشترین مشتری اين شيريني را علاوه بر مردم بومی شهرستان، علاقمنداني از شهرهای همجوار يعني میبد و مرکز استان می‌داند و تصريح مي‌كند: این شیرینی خاص در هیچ کجای ایران، شناخته شده نیست و حتی در خود استان یزد هم، خیلی‌ها این حلوای لذیذ را نمی‌شناسند، اما مشتری خاص خود را دارد.
احمدي اضافه مي‌كند: حلوای تن‌تنانی اردکان با توجه به مواد تشکیل‌دهنده‌ي آن، خاصیت غذایی بالا و فرسودگی سریعي دارد و در صورتی که در یخچال نگهداری شود براي مدت سي روز و در صورت نگهداري در بیرون از یخچال و هوای سرد، فقط تا پانزده روز قابل نگهداری است و یکی از دلایل تولید کم اين ماده غذايي نيز به همین دليل است، هر چند كه دشواري تولید این حلوا، کار را برای تولید انبوه آن سخت‌تر می‌کند.
این حلوا ساز اردکانی با اشاره به این که تاکنون کسی برای صنعتی شدن این شیرینی یا تولید انبوه آن پا پیش نگذاشته است، بيان مي‌كند: البته با توجه به این که کمتر کسی از خواص و ارزش غذایی این حلوای خوشمزه آگاهی دارد تاکنون کسی به فکر تولید انبوه آن نبوده است و فقط چهار يا پنج نفر در اردکان، آن هم به صورت محدود به تولید حلوای تن تنانی می‌پردازند.