دیابت شیرین یا مرض قند شامل گروهی از اختلالات متابولیک بوده که وجه مشترک همهٔ آنها افزایش قند خون به میزانی بیشتر از حد نرمال است.از انواع دیابت شیرین میتوان به دیابت نوع ۱ دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری اشاره کرد.
دیابت نوع ۱ معمولان در سنین پایین بروز پیدا میکند که در طی آن سلولهای تولید کننده انسولین در بدن به دلیل عوامل خود ایمنی تخریب میشوند که در نتیجه با توجه به کمبود انسولین قند خون فرد بالاتر از حد طبیعی است.
دیابت نوع ۲ معمولا در سنین بالاتر رخ میدهد که در طی این بیماری با توجه به فاکتورهای مختلف ژنتیکی و محیطی مقاومت به انسولین در سطح سلولها به وجود می اید یا به عبارت دیگر علیرغم وجود انسولین به مقدار کافی ,سلولها نمی توانند از این انسولین به طور طبیعی استفادهٔ کافی و بهینه داشته باشند. لازم به ذکر است با توجه به کاهش فعالیت فیزیکی و همچنین عادات غذایی نامناسب سن بروز این بیماری پایین آمده است به طوریکه حتی در نوجوانان نیز مشاهده میشود.
در دیابت بارداری به دلیل تغییرات متابولیکی که در اواخر بارداری رخ میدهد مقاومت به انسولین به وجود آمده و نیاز به انسولین افزایش پیدا میکند. اکثر این زنان بعد از زایمان بهبود پیدا میکنند ولی خطر قابل ملاحظهای برای بروز دیابت شیرین طی ۱۰ الی ۲۰ ساله آینده وجود دارد.
علائم دیابت شیرین به صورت معمول شامل پرنوشی ، پر ادراری (بیش از ۲.۵ - ۳ لیتر در بالغین در طی ۲۴ ساعت) و کاهش وزن است که در صورت همراهی با مقادیر بالای سطح قند خون مطرح کنندهٔ دیابت شیرین میباشد.
پیشگیری در کاهش خطر بروز دیابت شیرین نوع ۲ نقش مهمی دارد که پیشگیری میتواند شامل افزایش فعالیت فیزیکی و ورزش مرتب ، کاهش وزن و بهبود رژیم غذایی باشد.
با توجه به نوع دیابت درمان آن نیزمتفاوت است که شامل انسولین در دیابت نوع ۱ و دیابت بارداری و یا قرصهای خوراکی و یا انسولین در دیابت نوع ۲ که بستگی به صلاحدید پزشک معالج دارد. از جمله قرصهای معمول میتوان به متفورمین و گلی بن کلامید اشاره کرد.
مهمترین فاکتور برای بررسی این نکته که آیا کنترل قند خون بیمار مناسب بوده است یا نه عاملی است به نام "هموگلوبین ای وان سی (HBA1C) " که بیانگر وضعیت کنترل قند بیمار در سه ماهه ی قبل است . میزان مورد هدف این عامل در خون بیماران دیابتی HBA1C زیر ۷ است.
عوارض دیابت شامل عوارض حاد و مزمن است. عارضهٔ حاد که در دیابت نوع ۱ دیده میشود کتو اسیدوز دیابتی است. اما عوارض مزمن دیابت شامل بیماری چشمی (آسیب به شبکیه) ، آسیب به اعصاب محیطی ، آسیب به کلیهها ، بیماری عروق قلبی و مغزی ، افزایش ریسک ابتلا به برخی بیماریهای عفونی ، برخی بیماریهای پوستی و حتی در برخی موارد از دست دادن شنوایی است. لذا ویزیت بیمار در زمانهای معین و پیگیری وضعیت کنترل قند بیمار بسیار حائز اهمیت میباشد.
با توجه به عوارض ذکر شده همکاری نزدیکی بین بیمار و پزشک برای کنترل بهتر بیماری نیاز است.
در کسانی که دیابت نوع ۲ در آنهامطرح است با توجه به اینکه احتمالا بیماری از مدّتها پیش از تشخیص (گاهاً سالها پیش) وجود داشته باید از ابتدا بررسی از نظر وجود عوارض مزمن دیابت انجام شود.
اندازهگیری میزان قدن خون با دستگاههای قابل حمل به ویژه در بیماران دیابتیک نوع ۱ بسیار حائز اهمیت و کمک کننده است.
با توجه به میزان بروز زخم پا در بیماران دیابتی ( به علت اختلال در اعصاب حسی پا) معاینه کف پا هر روز توسط خود بیمار باید انجام شود.
با توجه به اینکه ریسک بروز سکتهٔ مغزی در این بیماران افزایش مییابد کنترل دقیقه بیماری و همچنین چربی خون اهمیت زیادی دارد.
مهرداد مهرآرا(دانشجوی پزشکی)