در شب یلدا یا شب چله که از قدیمی‌ترین سنت ایرانیان است، پاییز هزار رنگ غروب می‌کند و با طلوع زمستان، زمین لباسی به سفیدی برف و طراوت باران بر تن می‌کند، باران و برفی که نشان از لطف الهی دارد.
تابناک فارس به نقل از صداو سیما: پاییز هزار رنگ می‌رود و زمستان سپید از راه می‌رسد، و در این میان شبی است به بلندای قدمت یک فرهنگ، چند هزار ساله با آیین و رسومی رنگارنگ.
یلدا، آخرین شب پاییز و دیرپا‌ترین شب سال است، در این شب ایرانیان بنا بر آداب و رسوم سنتی خود، این شب را گرامی می‌دارند.
شیرازی‌ها به شب یلدا شب چله می‌گویند .
ابوالقاسم فقیری، استاد فولکوریک می‌گوید: شیرازی‌ها زمستان را بدین ترتیب قسمت می‌کنند از اول دی تا دهم بهمن را چله بزرگ، از دهم بهمن تا اول اسفند را چله کوچک و از اول اسفند تا آخر اسفند را چله پیرزن، همچنین چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را چارچار می‌گویند که اوج سرما را در این هشت روز می‌بینند.
از مراسم خاصی که شیرازی‌ها در شب یلدا برگزار می‌کنند، مراسم فال کلوک، متلک گویان، گردو جماعتی و شش انداز پزان ،خواندن شاهنامه و تفال به دیوان حافظ و خوردن هندوانه و انار است.
این نویسنده و پژوهشگر شیرازی با بیان اینکه در شب چله خانواده‌های شیرازی فال کلوک می‌گیرند، می‌گوید: کلوک کوزه‌های دهن گشادی است که در آن روغن شیره، رب انار و یا ترشی می‌ریزند.
وی تاکید می‌کند: این فال ویژه خانم‌ها است، رسم است که کلوکی به میان مجلس آورده وهر یک از زنان نشانه‌ای درکلوک می‌اندازند، آنگاه دختر بچه‌ای جلوآمده دست درکلوک کرده یکی از اشیاء داخل کلوک را بیرون می‌آورد و به دیگران نشان می‌دهد.
بدرقه پاییز به سنت شیرازی‌هاسپس زنی باسواد ترانه‌های محلی را می‌خواند و هرکسی از ترانه مخصوص به خودش نتیجه‌ای می‌گیرد، به جای ترانه‌های محلی بعضی از اشعار حافظ استفاده می‌کنند.
این پژوهشگر شیرازی می‌افزاید: شش انداز پزان آیینی دیگری است که در شیراز به همت خانم‌های هم سایه برپا می‌شود و با پختن خورشتی از هویج و پیاز و سبزی، مطعم می‌شود.
فقیری می‌گوید: گردو جماعتی آیین دیگری است که بزرگتر‌ها در جمع خانواده و با هدف ترغیب کودکان خرد سال به نماز خواندن با توزیع گردو برگزار می کنند .
شیرازی‌ها معتقدند که عموم مردم یا گرم مزاجند یا سرد مزاج و در شب یلدا آن‌ها که گرم مزاجند باید حتماً انواع خنکی‌ها مانند هندوانه بخورند تا طبعشان برگردد و سرد مزاج شوند و آن‌ها که سرد مزاجند، باید در این شب از انواع گرمی‌ها مانند: خرما، رنگینک، انجیر و ارده شیره بخورند تا مزاج آن‌ها نیز به گرمی برگردد.
در سفره شب یلدای شیرازی‌ها آینه، دولاله و چند شمع روشن، اسفند و انواع تنقلات شامل نخودچی، کشمش، حلوای ارده و آجیل مشکل گشا، رنگینک، ارده شیره، خرما، انجیر، به همراه چند شاخه گل قرار می‌گیرد.
شیرازی‌ها درشب یلدا غذاهایی چون کلم پلو، هویج پلو، ارده و شیره و خرما و ارده با نان سنگک می‌خورند.
فقیری، در رابطه با خوردن هندوانه نیز می‌افزاید: هندوانه خنک است و مردم معتقدند هر کس در شب یلدا هندوانه بخورد درتابستان گرما به او تاثیر نمی‌کند.
این پژوهشکر شیرازی تفال به دیوان حافظ را از جمله مراسم خاص شب یلدا می‌داند و می‌گوید: با علاقه‌ای که مردم به حافظ دارند در این شب دست به دامن خواجه شده و فال می‌گیرند.
یکی دیوان را در دست می‌گیرد و به ترتیب برای همه فال می‌گیرد که به آن فال دوره هم می‌گویند.
فقیری، در خصوص قصه گویی و گفتن متلک در چنین شبی هم می‌افزاید: متل قصه‌های کوتاهی است که با نوعی شوخی همراه است طنز شیرینی دارد که شنونده را بی اختیار می‌خنداند.
بدرقه پاییز به سنت شیرازی‌هامژگان ثابت قدم مسئول ثبت آثار معنوی اداره کل میراث فرهنگی فارس نیز به این نکته اشاره می‌کند که مراسم متعددی که در شب یلدا و در سراسر ایران زمین برپا می‌شود هدفی جز سرگرمی و ایجاد فضای خانوادگی ندارد و برخی از این مراسم در کشور یکسان برپا می‌شود مثل پهن کردن سفره قلم کار و گذاشتن قران در میان آن و تفال به حافظ و خوردن میوه.
وی ادامه می‌دهد: انار با دانه‌های فراوان نشان برکت نعمت‌های خداوند است و هندوانه به عنوان نماد کروی که درونش سرخ است سمبل خورشید است .
ثابت قدم به تزیین سفره شب یلدا اشاره می‌کند و می‌گوید: در سفره فارسی‌ها از گل نرگس برای تزیینات استفاده می‌شود.
مسئول ثبت آثار معنوی اداره کل میراث فرهنگی فارس در ادامه اضافه می‌کند:مراسم شب یلدا یکی از ۸۰۰ اثر معنوی کشور می‌باشد که در فهرست ملی جای گرفته است.
