زینب زارع
از آغاز قرن بیستم که دانش بشر درباره چگونگی و سازوکار بارش افزایش یافت،
کوشش‌های علمی‌برای تاثیرگذاری بر ابرها و تغییر روند طبیعی بارندگی آغاز
شد. امروزه فعالیت‌های باروری ابرها در مناطق خاصی از ایالات غربی آمریکا،
کانادا و بسیاری مناطق دیگر کره زمین برای افزایش باران و برف و کاهش صدمات
ناشی از بارش تگرگ انجام می‌شود.
استفاده از طرح باروری ابرها در ایران سال ۱۳۵۳ و از سوی وزارت نیرو آغاز
شد. مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها تنها مرکز اجرایی و تحقیقاتی
در زمینه تعدیل وضع هوا و انجام پروژه‌های افزایش بارش در کشور است که سال
75 در استان یزد هم تاسیس شد.
باروری ابرها در کشور با زمانبندی خاص
مدیر مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در استان گفت: سال75 طرح
باروری ابرها با تاسیس مرکزی ملی در کشور رقم خورد و سال 80 تجهیزات این
مرکز در یزد تکامل بیشتری پیدا کرد. «محمدمهدی جوادیان زاده» گفت: در
سال‌های آغازین راه اندازی مرکز ملی باروری ابرها، یزد استان پایلوت باروری
ابرها بود ولی در حال حاضر از پایلوت خارج شده و این عملیات در کل کشور با
زمانبندی خاص انجام می‌شود.
وی گفت: بعد از یزد عملیات باروری ابرها صرفا در فلات مرکزی ایران یعنی
استان‌هایی نظیر فارس، یزد و کرمان انجام می‌شد. جوادیان زاده افزود: هر
سال منطقه عملیاتی ویژه ای تعریف می‌شود و طبق آن باروری ابرها در کشور
انجام می‌شود. سال گذشته استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان غربی، تهران،
اصفهان، فارس،کرمان و چهارمحال و بختیاری به عنوان منطقه عملیاتی باروری
ابرها مشخص شده بود و امسال نیز بر اساس تقاضا و شرایط بارشی هر منطقه
برنامه ریزی می‌شود. وی گفت: در سال87 مرکز ملی باروری ابرها با همکاری
کارشناسان روسی و با مرکزیت استان به‌طور مستقل شروع به فعالیت کرد.
پوشش مناطق محدود به علت کمبود تجهیزات
مدیر مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در خصوص تجهیرات مرکز ملی
باروری ابرها اظهار کرد: در حال حاضر تعدادی رادار هوایی و دو هواپیما در
اختیار داریم. بنابراین تجهیزات موجود این مرکز محدود است و سالانه مناطق
محدودی را می‌توانیم پوشش دهیم. وی تصریح کرد: با وجود تمامی مشکلات تحریم
و بودجه‌ای سعی داریم این مرکز را توسعه دهیم، چراکه تجهیزات جدیدی برای
بالابردن راندمان عملیات باروری و انجام کارهای پژوهشی و ارزیابی باروری
ابرها، عرضه شده است.
جوادیان زاده اعلام کرد: در صورت تامین نشدن اعتبارات لازم، ممکن است ادامه
اجرای عملیات بارورسازی ابرها در کشور امکان پذیر نشود. وی افزود: با توجه
به این‌که شرایط آب و هوایی ناپایدار است بر عملکرد باروری ابرها تاثیر
می‌گذارد. بنابراین براساس نتیجه گیری بعد از هر عملیات، در ایران هم مانند
اغلب نقاط دنیا موفقیت پروژه باروری ابرها 15درصد است.
عملیات باروری ابرها به‌همت کارشناسان ایرانی
این مقام مسئول اظهار کرد: عوامل موثر در موفقیت طرح‌های باروری ابرها
رطوبت و میزان آب موجود در ابر جهت و سرعت حرکت ابر و ارتفاع است. وی گفت:
عملیات‌ها به طور کامل توسط کارشناسان ایرانی پیش بینی، کنترل، ارزیابی و
اجرا می‌شود. همچنین، تجهیزات و خدمات پس از فروش آن در ایران قابل دسترس
است.
جوادیان زاده افزود: در قاره آسیا کشور چین با بهترین بهره وری بیشترین
استفاده را از فناوری باروری ابرها داشته است. وی درباره خشسکسالی‌های
مداوم در یزد اظهار کرد: یزد به عنوان استان کم بارش کشور شناخته شده است و
از قدیم سازگاری رمز موفقیت یزدی‌ها بوده. ضمن این‌که با توجه به محدودیت
امکانات در یزد قدیم، باز هم در این استان کم بارش مردم برای دستیابی به آب
تلاش کردند و با ساخت قنات و آبرسانی از چشمه، سازه‌های زیبایی را ساختند.
بنابراین اکنون هم فرهنگ سازگاری و مدیریت مصرف باید در یزد حفظ شود.
مدیر مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها گفت: امروزه به دلیل کم
بارشی کشور، مواردی همچون انتقال بین حوزه ای آب و شیرین کردن آب باید به
عنوان شاخص‌های مدیریت مصرف پذیرفته شود. لذا باروری ابرها در کنار مدیریت
مصرف آب یک ابزار برای تأمین منابع آب است.
ابری برای بارور کردن نیست
به اعتقاد«معصومه ابتكار»، رئیس سازمان محیط زیست کشور در حال حاضر ابری
برای بارور كردن موجود نیست و در مجموع باروری ابرها چندان تاثیرگذار
نخواهد بود. بر همین اساس در شرایط فعلی هیچ اقدامی تاثیرگذارتر از اصلاح
الگوهای مصرف آب نیست. با همه این توضیحات سازمان جهانی هواشناسی،
بارورسازی ابرها را تایید کرده و بررسی‌های متفاوتی در ارزیابی این کار
انجام شده که نشان می‌دهد با استفاده از روش‌های جدید، باروری ابرها 10 تا
15 درصد در افزایش بارش‌ها موثر است.