اکتشاف نفت در راز و جرگلان از دهه قبل به شکل جدی در دستور کار قرار
گرفت و پیگیری های بسیاری هم در این رابطه انجام شد. تحقیقات اولیه وجود
نفت و گاز در این منطقه را تأیید کرد و پروژه احداث پالایشگاه نفت در منطقه
کالیمانی راز و جرگلان در فهرست پروژه های قابل واگذاری به سرمایه گذاران
خارجی قرار گرفت اما این موضوع به دلیل تحریم ها محقق نشد. با توجه به فضای
پسابرجام و نیز تأثیر بسیاری که احداث این پالایشگاه بر اقتصاد خراسان
شمالی دارد، انتظار می رود متولیان در این رابطه و برای به سرانجام رساندن
این پرونده جدی تر عمل کنند.
اسعدی- داستان اکتشاف نفت در راز و جرگلان، به سال های خیلی دور باز می
گردد. اما با گذشت سال ها از این موضوع، هنوز انتهای این قصه پرماجرا مشخص
نیست و با وجود این که مطالعات اولیه در دهه 80 وجود گاز در این منطقه را
تأیید کرد، اما هنوز از انجام مطالعات فنی و اقتصادی این پروژه خبری نیست و
سرمایه ای که می تواند در صورت بهره برداری، اقتصاد استان را زیر و رو
کند، خوابیده است.
تاریخچه اکتشاف نفت در راز و جرگلان
نماینده سابق 5 شهرستان خراسان شمالی در این باره می گوید: موضوع چاه های
نفت و گاز کالیمانی را که قبلا جزو راز و جرگلان بود از سال 83 پیگیری
کردیم. ابتدا یک شرکت ژاپنی و بعدها واحد اکتشافات وزارت نفت، مطالعاتی را
در این منطقه انجام دادند و برای انجام مطالعات، 3 حلقه چاه در آن منطقه
حفر کردند و به این نتیجه رسیدند که در راز و جرگلان گاز و نفت وجود دارد و
سپس چاه ها را پلمب کردند تا کارهای مربوط به سرمایه گذاری را انجام
دهند.«موسی الرضا ثروتی» می افزاید: مخزن نفت و گاز موجود در این منطقه با
ترکمنستان مشترک است و در حال حاضر کشور مقابل دارد از آن بهره برداری می
کند اما در خراسان شمالی هنوز خبری از آن نیست.وی بیان می کند: این پروژه
سال 85 به تصویب هیئت دولت رسید و همان موقع اعلام شد که برای حفاری هر یک
از 3 حلقه چاه، به منظور بهره‌برداری به 100 میلیون دلار اعتبار نیاز است
که دولت اعلام کرد این مبلغ را نمی تواند تأمین کند و این پروژه سال 86 در
فهرست پروژه های وزارت نفت برای جذب سرمایه گذار خارجی قرار گرفت و سال 89
یک شرکت به شرط اخذ 20 درصد حجم مخزن برای سرمایه گذاری در این پروژه اعلام
آمادگی کرد اما دولت می خواست 15 درصد را واگذار کند و این موضوع به نتیجه
نرسید و پس از آن هم مشکلاتی مانند تحریم ها و غیره پیش آمد و این موضوع
به طور کلی فراموش شد.این نماینده مجلس نهم اظهارمی دارد: در حال حاضر هم
شرکت سیما تک 3000 برای سرمایه گذاری در این پروژه اعلام آمادگی کرده و در
حال انجام اقدامات لازم در این باره است.
سنگ اندازی و دست انداز در مسیر اجرای پروژه
مدیرعامل شرکت سیما تک 3000 در این رابطه می گوید: پروژه در آذر ماه سال
92 استارت خورد و جلسه های متعدد و بسیاری برای آن در استان و تهران برگزار
شد و تعهد دادیم که حتی یک ریال وام برای اجرای این پروژه تقاضا نکنیم و
اعلام کردیم که وارد کننده نفت از قزاقستان، ترکمنستان و روسیه می شویم و
پالایشگاه راز و جرگلان را نیز بر مبنای نفت سبک، سنگین و نیمه سنگین طراحی
می کنیم.
«ضیاء اصانلو» می افزاید: سال 93 انعکاس نامه ما به وزارت نفت رفت و
ایرادهای فنی گرفته بودند که آن ها را برطرف کردیم و گزارش حسابرسی و فونت
های مالی شرکت را ارائه کردیم و هر کاری را که لازم بود تا ایرادها برطرف
شود، انجام دادیم و موارد را به وزارت نفت ارسال کردیم که پس از بررسی،
پرونده به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارجاع داده شد و با وجود این که مجوز
صنایع را در هر استانی، سازمان صنعت، معدن و تجارت همان استان صادر می کند،
اما به دلیل با اهمیت بودن پروژه پالایشگاه نفت در خراسان شمالی، مجوز
پالایشگاه نفت خام را در منطقه کالیمانی که حالا جزو مانه و سملقان است در
سال 94، وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر کرد.
وی بیان می کند: برای انجام این کار، درخواست 635 هکتار زمین را داشتیم که
در مرحله اول با 200 هکتار آن موافقت شد و این زمین برای ما ذخیره شد تا
تحویل داده شود و پس از آن 5 هکتار زمین برای انجام کارهای تحقیقاتی و
آزمایشگاهی و مطالعاتی درخواست کردیم که مکان آن هم مشخص شده اما هنوز
تحویل داده نشده است که بتوانیم تیم کاری خود را در آن جا مستقر کنیم و به
جز این استان اعلام کرده است که 200 هکتار زمین در نظر گرفته شده را تا
زمانی که اهلیت سرمایه گذار و هزار و یک داستان دیگر مشخص نشود، تحویل نمی
دهد و این درحالی است که تمامی کارهای آزمایشگاهی ما باید روی همین 200
هکتاری که قرار است در آن سرمایه گذاری کنیم، انجام شود و ما حتی اگر تیم
را هم مستقر کنیم تا زمانی که 200 هکتار را تحویل نگیریم، نمی توانیم کاری
انجام دهیم.وی خاطرنشان می کند: تمام کارهای مربوط به طراحی را انجام و
نقشه های اولیه را ارائه داده ایم، با وجود این که متولیان در استان همکاری
خوبی با ما داشته اند اما آن گونه که باید اهمیت سرمایه گذاری در این
منطقه برای ایجاد پالایشگاه را درک نکرده اند و برخی سنگ اندازی ها باعث
شده است تا دست اندازهای زیادی برای سرمایه گذاران ایجاد شود.
وی تصریح می کند: ایجاد این پالایشگاه، به طور مستقیم برای 3 هزار و 500 و
به شکل غیر مستقیم برای 7 هزار و 500 نفر اشتغال ایجاد می کند که تحولی در
اقتصاد و اشتغال استان و کشور خواهد بود.«اصانلو» اظهارمی دارد: به محض
اینکه سازمان سرمایه گذاری مجوز ما را برای وارد کردن سرمایه گذار خارجی
بدهد، مشکل اصلی ما برطرف می شود و کار را شروع می کنیم.
سه شنبه سرنوشت ساز
معاون اقتصادی اداره کل امور اقتصادی و دارایی خراسان شمالی هم می گوید:
اهلیت سرمایه گذار خارجی برای پروژه پالایشگاه نفت در کالیمانی باید مشخص
شود و تا زمانی که این موضوع مشخص نشود، نمی توان کاری کرد.
«درخشانی» حجم سرمایه گذاری اعلام شده برای این پروژه را 2.80 میلیارد
یورو تقریبا معادل 10 هزار میلیارد تومان ذکر می کند و می افزاید: 5 هکتار
زمین طبق درخواست سرمایه گذار برای انجام کارهای مطالعاتی و آزمایشگاهی
برای وی در نظر گرفته شد اما او هنوز مبلغ حدود 5 میلیارد تومانی را که
برای تحویل گرفتن زمین باید به دولت بپردازد، پرداخت نکرده و به همین دلیل
هنوز زمین به وی تحویل داده نشده است و اگر این مبلغ پرداخت شود، وی می
تواند کارهای مربوط به مکانیک خاک و غیره را روی 200 هکتار انجام دهد اما
تسطیح و خاکبرداری را تا زمان قطعی شدن وضعیت سرمایه گذار و رفع ایرادهای
گرفته شده، نمی توان انجام داد چون خاکبرداری و تسطیح یعنی این که زمین
متعلق به سرمایه گذار است و این در حالی است که سرمایه گذار حتی مجوز
مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست کشور در رابطه با عملیات خاکبرداری و غیره
را برای این پروژه نگرفته است.وی تصریح می کند: اخذ مجوزهای روی کاغذ کار
سختی نیست اما باید دید آیا سرمایه گذار می تواند آن ها را به مرحله اجرا
برساند یا خیر؟
وی اظهارمی دارد: سه شنبه هفته جاری مجوز سرمایه گذار خارجی شرکت سیما تک
3000 برای پالایشگاه نفت کالیمانی در شرکت سرمایه گذاری کشور مطرح می شود و
هیئت سرمایه گذاری این شرکت متشکل از معاونان وزرای مربوطه درباره آن نظر
می دهند و اگر مصوب شد، وزیر اقتصاد و دارایی مجوز می دهد که شرکت سیما تک
3000، سرمایه گذار خارجی با حجم اعلام شده برای سرمایه گذاری را وارد
کند.وی تصریح می کند: این مجوز در مرحله نخست برای مدت 6 ماه صادر می شود و
تا یک سال قابل تمدید است و اگر در این مدت حتی 2 درصد سرمایه گذاری کند
که دولت یقین کند این سرمایه گذار، کننده کار است، دیگر مشکلی وجود ندارد.
معاون اقتصادی اداره کل امور اقتصاد و دارایی ادامه می دهد: در هر حال
مهمترین موضوع در رابطه با پرونده کالیمانی این است که سه شنبه هفته جاری
موضوع سرمایه گذار خارجی در شرکت سرمایه گذاری مطرح می شود و باید منتظر
نتیجه جلسه مذکور ماند و دیگر این که طبق آخرین مصوبه استان در رابطه با
این موضوع، سرمایه گذار باید هزینه های مربوط به 5 هکتار زمین را پرداخت
کند تا زمین برای انجام کارهای آزمایشگاهی به او تحویل داده شود.
«درخشانی» می گوید: پروژه پالایشگاه نفت کالیمانی از معدود پروژه هایی بود
که همه دستگاه های متولی در سال 93 با هم در منطقه حضور پیدا و مجوزهای
لازم را صادر کردند و این نشان دهنده همت و تلاش دست اندرکاران برای به
نتیجه رسیدن این پروژه است.
بستر در استان آماده است
در این رابطه، «دلپسند» معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع
استاندار خراسان شمالی می گوید: از سال 93 یک شرکت داخلی تقاضا داشت که ما
اجازه فعالیت در زمینه نفت و گاز در منطقه کالیمانی را برای ایجاد
پالایشگاه بدهیم و پس از بررسی درخواست، مقرر شد شرکت مطالعاتش را انجام
دهد و چون شرکت مزبور قصد استفاده از سرمایه گذار خارجی را داشت درخواست شد
تا سرمایه گذار خارجی را برای بررسی اهلیت و توانایی های مالی، به استان
معرفی کند اما شرکت در آن مقطع، این کار را انجام نداد.«دلپسند» می افزاید:
با این حال کارهای مربوط به تأمین زمین و اخذ استعلام های لازم انجام شد و
زمینی به مساحت 200 هکتار برای این شرکت، شناسایی و ذخیره شد که این زمین
با توجه به حجم کار پالایشگاه، تا 400 هکتار قابلیت توسعه دارد. زمین را
ذخیره کردیم که شرکت مزبور بداند فضای لازم برای انجام کار وجود دارد اما
تحویل ندادیم چون هنوز سرمایه گذار خارجی را معرفی نکرده بود.وی بیان می
کند: شرکت دوباره درخواست 5 هکتار زمین برای مستقر شدن به منظور انجام
کارهای مطالعاتی را داشت که این زمین به او واگذار شد اما هنوز شرکت در این
مکان مستقر نشده و کارهای مطالعاتی اش را انجام نداده است.وی اظهارمی
دارد: اخیراً شرکت، سرمایه گذار خارجی را معرفی کرده است که باید توانمندی
های مالی و اهلیت او مشخص شود و با توجه به این که شرکت سرمایه گذاری کشور
این کار را انجام می دهد، هنوز پاسخی در این زمینه ارائه نکرده است که
بتوانیم زمین را در اختیار سرمایه گذار قرار دهیم.وی تصریح می کند: آمادگی
لازم برای انجام این کار در استان وجود دارد و اقدامات لازم نیز انجام شده
است و معطل پاسخ شرکت سرمایه گذاری هستیم که بتوانیم مراحل بعدی کار را
انجام دهیم و از این به بعد سرمایه گذار باید بتواند شریک های خود را برای
سرمایه گذاری و انجام کار متقاعد کند.«دلپسند» می گوید: دولت تعهدی برای
فروش محصولات تولیدی این پالایشگاه در صورت بهره برداری ندارد و خود سرمایه
گذار باید کارهای مربوط به بازاریابی و فروش را انجام دهد و چون احداث
پالایشگاه از کارهای اساسی و کلان است، اصولاً مراحل انجام آن زمانبر است.
وی می افزاید: این شرکت سرمایه گذاری، سال 94 جواز تأسیس پالایشگاه در
کالیمانی را با 9 محصول قیر، نفت سفید، نفت گاز یا گازوئیل، نفت کوره، سوخت
جت، بنزین معمولی بدون سرب، بنزین سوپر بدون سرب، نفت کوره و گوگرد از
وزارت صنعت، معدن و تجارت گرفت و ما از این شرکت که جواز تأسیس را گرفته و
بسترهای کار هم در استان فراهم شده است، می خواهیم که مجوزهای لازم را از
دستگاه های مربوطه مانند محیط زیست و غیره اخذ و کارها را با جدیت بیشتری
دنبال و پیگیری کند تا کار زودتر به نتیجه برسد./روزنامه خراسان شمالی