در فرهنگ اصیل ایرانی سیاره تیر یا عطارد به عنوان کاتب ستارگان معرفی و چهاردهمین روز این ماه نیز روز تیر یا عطارد نامیده شده است. به همین دلیل در تقویم ایرانی‌ها شاید مناسب‌ترین روزی که می‌توان به عنوان روز قلم شناخت، چهاردهمین روز تیر ماه باشد.
به گزارش تابناک قم، تاکنون در کتاب‌ها و مقالات متعدد درباره جایگاه قلم و اهالی آن سخن‌های فراوانی گفته شده است؛ به طوری که ارزش و جایگاه والای این قشر بر هیچ کس پوشیده نیست.
توجه ویژه دین مبین اسلام به قلم و نوشتن را می‌توان از آیات و روایات قرآن به دست آورد و در تأیید این سخن همین بس که معجزه آخرین پیامبر خدا (ص) حاصل قلم و نگارش است.
همه حرف‌ها و کلمه‌هایی که از ذهن انسان خارج می‌شود، در 2 ساحت قلم و بیان منعکس می‌شود. اما با مقایسه‌ای اجمالی به این نتیجه خواهیم رسید که قلم نسبت به بیان، ارزشمندی بیشتری دارد. در این میان می‌توان به 3 امتیاز قلم نسبت به بیان اشاره کرد که عبارتند از بقا، دقت و عمق.
در رابطه با بقای قلم می‌توان به سخن امام علی(ع) اشاره کرد که می‌فرمایند: «علم را با نگارش در بند کنید» چرا که بر اساس ضرب المثل‌های عامیانه «سخن ماندگار نیست و این نوشته است که می‌ماند.» از سوی دیگر سخن و آن چیزی که نمود صدایی و آوایی دارد از دقت زیادی برخودار نیست. چرا که به تجربه آموخته‌ایم که هنگام نوشتن نوعی وسواس و دقت در انتخاب کلمه و جمله در انسان به وجود می‌آید. اما در هنگام سخنرانی كمتر از چنین تمركزی می توان سراغ كرد.
در زمینه دقت نیز می‌توان به عمیق بودن قلم در مقایسه با بیان اشاره کرد. این جمله مشهور است که نویسنده‌ها گاهی یک ساعت فکر می‌کنند تا یک خط بنویسند که این امر ناشی از عمق و دقت در انتخاب واژه است. توجه به این قاعده که تا وقتی حرفی نزده‌اید کلام در اختیار شماست و پس از ادای کلمات شما اسیر حرف‌های خود می‌شوید، انسان دقیق‌تر و عمیق‌تر فکر می‌کند.
اهمیت اهل قلم در جامعه
در خصوص اهمیت و نقش اهالی قلم در هر جامعه و تمدنی باید گفت نویسندگان و قلم به دستان چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم نقش مهمی در انحطاط یا تعالی مردم دارند زیرا جدا از مردمی که با کتاب و نوشته به صورت مستقیم در ارتباط هستند، بسیاری از شنیده‌ها ریشه در مکتوبات دارند و همین امر مسئولیت و حساسیت اصحاب قلم را دوچندان می‌کند. ارزشمندی هر قلم وابسته به پیام آن است و بزرگی و ارج نوشته به مضمونش و جاودانگی هر اثر به ریشه داشتن در حقیقت بستگی دارد.
بنابراین اگر سلطه بی‌چون و چرای قلم به دست نااهلان و کسانی که عقایدشان در تضاد با ارزش‌های اصیل یک جامعه است، بیفتد می‌تواند بنیان‌های فکری و فلسفی و اعتقادی آن مردم را به خطر بیندازد. همه می‌دانند سحر قلم با ذهن و دل خواننده‌ها چه خواهد کرد و اگر مخاطب اهالی قلم دانش و بینش لازم برای تفکیک حرف حق از باطل نداشته باشد، افسار ذهن و اندیشه خود را به دست نویسنده می‌دهد و ناخواسته قدم در راهی می‌گذارد که او میخواهد.
حمایت همه جانبه از نویسندگان
حال که به اهمیت نقش قلم به دستان جامعه پی بردیم، توجه به این نکته لازم است که تأمین و حمایت فکری و اعتقادی و حتی اقتصادی از این قشر بانفوذ جامعه باید در اولویت برنامه ریزی‌های کلان هر نظام حکومتی باشد، زیرا این طریق می‌توان ارزش‌های خود را به مردم منتقل کرد و در صورت ولنگاری و بی‌قیدی در عرصه قلم و بی‌اعتنایی به خواسته‌های بحق این افراد تبعات منفی آن گریبانگیر تمام جامعه خواهد شد.
یکی از وجوه حمایت از نویسندگان توجه به توزیع مناسب کتاب است. در حقیقت هر اثری پس از نوشتن و چاپ نیاز به توزیع دارد. توزیعی که راه ارتباطی نویسنده با خوانندگان را هموار کند به طوری که تنها دغدغه مردم انتخاب کتاب مورد علاقه خود باشد نه یافتن آن. در سال‌های اخیر یکی از مشکلات اهالی قلم در کشور ما نداشتن همین شبکه پخش و توزیع عادلانه و منسجم است.
مهم‌ترین سوالی که در این باره به وجود می‌آید دلیل نابرابری‌های توزیع کتاب در کشور است. بسیاری از دست اندرکاران عرصه کتاب، تقاضای کتابفروشان را دلیل عمده این موضوع می‌دانند که البته این تقاضا نیز ریشه در تقاضای عموم مردم دارد. در حقیقت بسیاری از کتاب فروشان به کتاب به عنوان یک کالای تجاری مانند سایر کالاهای موجود در بازار نگاه می‌کنند و به جنبه فرهنگی آن بی توجه‌اند. زمانی که نگاه به کتاب اینچنین باشد، شبکه توزیع این کالای فرهنگی تفاوتی با شبکه توزیع در بازارهایی مثل میوه و تره بار نخواهد داشت و تا بهبود این نگاه، وضع توزیع کتاب بهتر نخواهد شد.
دلیل دیگر توزیع نامناسب کتاب را باید در استفاده نکردن از ظرفیت فروش اینترنتی جست‌وجو کرد. زیرا از یک سو مراکز و چاپ نشر کتاب در استان‌های مرکزی کشور به ویژه قم و تهران مستقر شده‌اند و از سوی دیگر در این 2 استان تنها یک هشتم جمعیت کشور زندگی می‌کنند و توجه نکردن به نیازهای مطالعاتی جمعیت 70 میلیون نفری کشور که در شهرستان‌های دیگر ساکن‌اند توزیع را با مانع و مشکلی روبه‌رو کرده و به تبع آن تقاضا را نیز کاهش داده است. پس چه بهتر که با تقویت شبکه‌های اینترنی پخش کتاب و آگاه سازی مردم از فعالیت این کتاب فروشی‌های مجازی بتوان با حجم بسیار زیادی از عرضه کتاب روبه‌رو شد. کاهش هزینه‌های انتقال و جابه‌جایی کتاب از دیگر مزایای بهره مندی از این شبکه توزیع است.
این که امروزه «کتاب‌نخوانی» امری رایج در جامعه ما است و این معضل دامنگیر حتی بسیاری از باسوادها هم شده است، نکته‌ای غیرقابل انکار است. هر چند در سال‌های اخیر نوع مطالعه مردم به دلیل ورود شبکه‌های اجتماعی مجازی تغییر یافته و مطالعه نیز مانند بسیاری از جنبه‌های زندگی با پیشرفت تکنولوژی پیوند خورده است.
به نظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی اقبال نداشتن مردم به مطالعه ریشه در نبود احساس نیاز به کتابخوانی دارد. در واقع تا زمانی که لزوم مطالعه و ناگزیری از ارتباط با این عنصر مهم فرهنگ‌سازی نشود، هر چقدر هم کتاب رایگان به مردم داده شود، جامعه کتابخوانی نخواهیم داشت و به قول معروف کتاب وارد سبد کالایی خانوارها نخواهد شد. شاید بتوان گفت در شرایط حال حاضر اقدام‌های مناسب فرهنگی - حتی چند ساله - برای ایجاد این انگیزه در مردم به شدت مهم‌تر از چاپ کتاب است و تا زمانی که آن مقدمه به خوبی محقق نشود، نباید از تیراژهای چندصدتایی کتاب‌ها گله مند بود.
در کنار تمام این عوامل نمی‌توان به سیستم معیوب پخش کتاب بی‌توجه بود. به طوری که فعالیت برخی از توزیع کنندگان کتاب تنها به انتشارات خاصی محدود شده است و بسیاری از ناشران به دلیل نداشتن ارتباط با توزیع کننده‌ها که متاسفانه افراد محدود و انگشت شماری هستند، در پخش آثار خود با مشکلات عدیده‌ای مواجه‌اند. به همین دلیل بسیاری از انتشارات بزرگ، خود اقدام به راه اندازی مراکز پخش کرده‌اند.
همین وضع نامناسب توزیع کتاب از یک سو سبب استقبال نکردن مخاطبان از کتاب می‌شود و از سوی دیگر انگیزه نویسندگان و ناشران را برای ادامه کار کم کرده است.
منبع: همشهری
