احیا و توانمندسازی بافت های فرسوده به عنوان اراضی دخیل در توسعه شهری و یکی از موانع تحقق مدیریت شهری مدرن، هویت و اصالت و همچنین معماری شهری را بازسازی می کند و نتایج اجتماعی و فرهنگی مطلوبی در پی دارد.
به گزارش تابناک قم، امروزه توسعه روز افزون شهرها بدون برنامه ریزی کلان و نگاه بلندمدت به خصوص در چند سده اخیر، موجب شکل گیری بافت های جدید در کنار شهرها شده و مردم برای دستیابی به تسهیلات و فضای جدید، بافت های متراکم مراکز شهری را رها کرده و همین امر عاملی شده تا مناطق قدیمی تر کاربری خود را از دست بدهند و به سمت رکود و فرسودگی گرایش پیدا کنند.
این بافت ها غالبا در هسته مرکزی شهرها که قدمتی به مراتب بیشتر از سایر مناطق دارند ایجاد شده و علی رغم داشتن ظرفیت و قابلیت های بسیار و بالقوه و سطوح باارزش شهر، به دلیل دور ماندن از چرخه احیا و توسعه، کارآیی و حیات اجتماعی و اقتصادی خود را از دست داده و نمی توانند با الگوی توسعه شهری منطبق شوند.
بافت های فرسوده اغلب به کانون نارسایی ها و کمبودها تبدیل شده اند و قادر به تامین محیط مناسب برای زیست ساکنان خود نیستند و از همین رو همگان بر ضرورت احیا و حفظ بافت های فرسوده شهری متفق القول هستند، اما مشکل از آنجا آغاز می شود که وسعت بالای این بافت ها با معضلات فراوان و همچنین نبود راهبردی مشخص برای مدیریت طرح های نوسازی، باعث شده زمینه های تحقق برنامه ریزی های مدیریت شهری فراهم نشود و این بافت ها با روندی افزایشی به یکی از مهم ترین مشکلات شهری تبدیل شود.
زمانی که از بافت فرسوده سخن گفته می شود ذهن ها به سمت محله های قدیمی و تاریخی، خانه های کهنه، خشتی و کلنگی و کوچه پس کوچه های تنگ و باریک بدون جوی آب و با ساختاری نامنظم می رود؛ محله ها و خانه هایی با قدمت چندین سده بدون تاسیسات و تجهیزات ضروری برای زندگی شهری که نمونه های آن در شهر قم کم نیست و متاسفانه تمرکز چنین محلاتی در اطراف حرم مطهر حضرت معصومه(س) بیشتر از سایر مناطق است.
در حال حاضر یک هزار و 74 هکتار یعنی 8.6 از محدوده قانونی شهر قم و به بیانی دیگر، تمام وسعت منطقه هفت، بخش عمده منطقه سه و بخش هایی از منطقه شش شهر قم درگیر بافت های فرسوده است و حدود 250 هزار تن در بافت های فرسوده ساکن هستند.
یکی از ساکنان بافت فرسوه استان قم می گوید: خانه من در محله ای قرار گرفته که نه می توانم آن را بازسازی کنم و نه کسی حاضر به خرید آن است.
وی که ساکن یکی از محله های قدیمی است، افزود: کسانی که در این مناطق زندگی می کنند از حداقل های رفاه عمومی، فضای سبز و خدمات اجتماعی بی بهره هستند.
یکی دیگر از ساکنان این محله ها می گوید: اغلب مردمی که در این منازل ساکن هستند توان مالی خوبی ندارند تا به مرمت و بازسازی منازل خود بپردازند.
وی اضافه کرد: زندگی در این مناطق مشکلات خاص و عدیده ای دارد، به عنوان مثال چون کوچه ها باریک است خودروهای امدادی و یا جمع آوری زباله نمی توانند وارد آن شوند.
یکی دیگر از شهروندان ساکن در بافت فرسوده گفت: منازلی که در محدوده بافت فرسوده قرار گرفته از کمترین امنیتی نیز برخوردار نیست، به طوری که با کوچکترین رفت و آمد و یا حرکت خودرو و موتور، خانه ها می لرزد.
وی افزود: اگر حوادث طبیعی رخ دهد در کمترین زمان ممکن سقف این خانه ها روی سر ما آوار می شود.
وی تاکید کرد: از مسئولان می خواهیم تا هر چه سریع تر احیا و بازسازی این محله ها اقدام کنند و تسهیلاتی نیز در اختیار ساکنان بافت فرسوده قرار دهند.
مدیرعامل سازمان بهسازی و زیباسای اطراف حرم حضرت معصومه(س) به عنوان یکی از مسئولان متولی در امر نوسازی و بازسازی بافت های فرسوده، نفوذناپذیری، ناپایداری(عدم استحکام) و ریزدانگی(پلاک های زیر 200 متر) را سه ویژگی عمده بافت های فرسوده عنوان کرد و افزود: متاسفانه در الگوها و برنامه های توسعه شهری راهبردی محکم و غنی برای احیا و بازآفرینی بافت های فرسوده شهری طراحی نشده است.
علیرضا خاکی افزود: به دلیل تمرکز این بافت ها در هسته مرکزی شهر، تاکنون فقط معضل ترافیکی که مسبب آن این بافت ها بوده است، توجه مسئولان را جلب کرده و سایر جنبه های و مشکلاتی که بافت فرسوده می تواند ایجاد کند مورد غفلت واقع شده است.
وی بیان کرد: از سوی دیگر چون حرم مطهر حضرت معصومه(س) در دل این بافت ها قرار گرفته، ضرورت احیاء این مناطق دوچندان است.
وی تاکید کرد: ساماندهی و زیباسازی بافت فرسوده ای که پیرامون حرم حضرت معصومه(س) شکل گرفته کمک می کند تا حرم مطهر نیز جایگاه خود را در توسعه شهری حفظ کند.
خاکی بر توسعه درون زا درقم تاکید و بیان کرد: رشد جمعیت قم بالاست و چون قم به صورت مرکز محور به واسطه حرم مطهر حضرت معصومه(س) شکل گرفته، ضروری است در وهله اول توسعه درون زا در این استان صورت بگیرد.
وی ادامه داد: زیباسازی و ایمن سازی شهرها، بهسازی نمای شهری، استفاده مناسب از زمین های شهری، ایمن سازی منازل و لحاظ اصول معماری در احداث منازل، از جمله دستاوردهای نوسازی و احیاء بافت های فرسوده شهری است.
مدیرعامل سازمان بهسازی و زیباسای اطراف حرم حضرت معصومه(س) گفت: احیا و بازسازی بافت های فرسوده شهری اقدامی فرابخشی است و با عملکرد جزیره ای امکانپذیر نیست.
وی افزود: بازآفرینی و توانمندسازی بافت های فرسوده نیازمند مشارکت تمام دستگاه های ذیربط را می طلبد و از عهده یک دستگاه خارج است.
وی با تاکید بر اینکه طرح های احیاء بافت فرسوده شهری باید مردم محور باشد، اضافه کرد: جلب مشارکت و انگیزه مردم در طرح بازسازی بافت های فرسوده از اصول تحقق طرح های بازآفرینی این مناطق است.
خاکی ادامه داد: در این راستا باید اطلاع رسانی و اقدامات فرهنگی مناسب صورت گیرد و نقاط ضعف و تهدیدهایی که بافت فرسوده برای مردم ساکن در این بافت ها دارد، بیان شود.
وی بیان کرد: مطالعات احیاء و نوسازی 9 محله فرسوده استان با نگاه اجتماعی آغاز شده و امیدوارم هر چه سریع تر با تدوین دستورالعمل های مناسب به نتیجه برسد.
وی در عین حال اضافه کرد: با توجه به اینکه بافت فرسوده شهر قم پیرامون حرم مطهر شکل گرفته است، خوشبختانه علی رغم فرسودگی کالبدی، محلات سرزندگی هستند و مشابه شهرهای دیگر مشکلات اجتماعی و کانون های بزه در این مناطق وجود ندارد.
احیاء بافت فرسوده ایمنی شهر و شهروندان را حفظ می کند
رئیس کمیسیون امور زیربنایی شورای اسلامی شهر قم نیز گفت: به دلیل تداخل بناهای تاریخی با بافت فرسوده امکان بازسازی این مناطق مشکل است، زیرا برخی قسمت ها که از نظر کالبدی مشکل دارد باید نوسازی، بافت های تاریخی بهسازی و سایر پلاک های بافت فرسوده نیز بازسازی شود.
مصطفی سعادت طلب افزود: به دلیل اینکه قسمت عمده ای از شهر قم در محدوده بافت فرسوده قرار گرفته و مشکلاتی برای مردم دارد و از سوی دیگر در حوادث طبیعی به ویژه زلزله نیز تلفات جبران ناپذیری به بار می آورد، باید هر چه سریع تر تعیین تکلیف شود.
وی اضافه کرد: احیاء بافت فرسوده ایمنی شهر و شهروندان را حفظ می کند و از جهت بهبود ترافیک شهری، معماری و زندگی روزمره مردم موثر است.
وی همچنین گفت: خصوصیات بافت های فرسوده جاذبه ای برای کسانی است که درآمد کم دارند و به مباحث ایمنی توجه نمی کنند و دنبال سرپناه هستند.
سعادت طلب افزود: همین مساله مشکلات اجتماعی به وجود می آورد که نیازمند اتخاذ تدابیر لازم است و این موضوع در مطالعات نیز مورد توجه قرار می گیرد.
وی دلیل بی توجهی و به تعویق افتادن بازسازی بافت فرسوده را مباحث مالی دانست و گفت: هزینه بسیار سنگین بازسازی و نوسازی بافت های فرسوده از یک سو و در اولویت قرار نداشتن این مساله در مدیریت شهری به دلیل تعدد مشکلات شهری از سوی دیگر باعث غفلت مسئولان امر شده است.
وی افزود: تاکنون تنها تبلیغات شفاهی درباره لزوم احیاء بافت های فرسوده بوده و عزم لازم از سوی مسئولان امر وجود نداشته است.
جانشین فرمانده انتظامی قم نیز با بیان اینکه در کوچه هایی از بافت فرسوده شهر قم حتی امکان عبور دوچرخه نیز وجود ندارد، گفت: با این وضعیت چطور نیروی انتظامی می تواند در این مناطق گشت داشته باشد و اگر اتفاق اورژانسی رخ دهد امدادرسانی به این مناطق امکان پذیر نیست.
حمید رضا اسدی افزود: تمرکز بافت فرسوده بیشتر در مرکز شهر قم و اطراف حرم حضرت معصومه(س) است که باید هر چه سریع تر برای ساماندهی این مناطق اقدام اساسی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه عدم ساماندهی این وضعیت برای قم مناسب نیست ، گفت: نیروی انتظامی آمادگی دارد در تحقق معماری امن با رویکرد بین المللی با دستگاه های ذیربط همکاری لازم را داشته باشد.
بافت فرسوده از لحاظ ایمنی آسیب پذیرتر از سایر مناطق شهر است
مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری قم نیز با بیان اینکه ساختار بافت فرسوده باعث کاهش ایمنی و افزایش مشکلات می شود، گفت: زمانی که حادثه ای در بافت های فرسوده رخ می دهد، خودروهای آتش نشانی برای ورود به این مناطق ناچار به گذر از ترافیک هسته های مرکزی شهر و کوچه های کم عرض هستند.
عباس جعفری افزود: با توجه به اینکه امکان گذر خودروهای سنگین آتش نشانی در این کوچه های باریک نیست، به ناچار باید وسایل و تجهیزات را در صورت امکان حمل کنیم و یا به دلیل عدم دسترسی این مناطق به شیر هیدرانت، آب را از از طریق لوله کشی و گذر از چندین واحد مسکونی به نقطه مورد نظر منتقل کنیم که باعث بروز مشکلات و وقفه در امدادرسانی می شود.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه بافت فرسوده از لحاظ ایمنی و ساخت و ساز آسیب پذیرتر از سایر مناطق استان است، در شرایط خاص مثل وقوع زلزله یا سیل که تاسیسات شهری تخریب می شود، امدادرسانی به این بافت ها با مشکلاتی زیادی همراه خواهد بود.
وی با بیان اینکه این مساله یکی از دغدغه های امدادرسانی برای بافت های فرسوده است، در عین حال گفت: سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی به عنوان یکی از متولیا ایمنی شهر، اقداماتی در این زمینه آغاز کرده و تجهیزاتی نیز تامین کرده است.
جعفری با اشاره به سبک سازی تجهیزات، افزود: دستگاه های مجهز به مواد خاموش کننده که یک نفر به تنهایی می تواند حمل کند و نسبت به آب بافشار و نفوذپذیری بیشتری کار می کند، از جمله وسایلی است که خریداری شده است.
وی ادامه داد: آموزش هایی نیز به ساکنان و مالکان محله های فرسوده ارائه شده تا در زمان بحران به عنوان فرد امددادرسان همکاری کنند.
منبع: ايرنا
