دریغ که امسال تعداد زیادی از زائران در اثر بی کفایتی سلاطین آل سعود که غیر از "خور و خواب و خشم و شهوت " توان انجام کار دیگری ندارند ؛ معصومانه و مظلومانه در منا قربانی شدند
«حج» عبارت دلنشيني است كه ذكر و تداعي آن، همواره بارقه اي از اميد و آرزو بر دلهاي مشتاق مسلمين و علاقه مندان زيارت خانه حضرت دوست و روضه نبوي و مرقد مطهر معصومين(ع) به همراه دارد و پس از يافتن توفيق به جا آوردنش نيز، خاطرات دلنشين آن تا پايان عمر در ذهن و ضمير حج گزار پرتو افشاني مي كند .
در دل شوق دجـله اشكـي در غـم هجـر سينه آهـي
سفر حج، يادآور اخلاص ابراهيم (ع) است و توكّل او به خدا، عظمت هاجر است و جايگاه والاي او نزد خداوند، دعوت محمد (ص) است به توحيد و يكتا پرستي، حماسه هاي علي (ع) است و مظلوميت ائمه بقيع و نيز رازگويي است با مزار مخفي فاطمه (س) ...
ای‌گداز دل نفسی اشک شو به دیده بیا یار می‌رود ز نظر یک قدم دویده بیا
از سروش عالم‌جان این‌نداست بال‌فشان کای نوای محفل انس از همه رمیده بیا
بیدل دهلوی ؛غزل:326
اين فریضه مهم جايگاهي رفيع در مباني و اركان دين اسلام دارد و به عنوان ميثاق و عهدي الهي شمرده مي شود. امام باقر (ع) مي فرمايد:"بني الاسلام علي خمسة اشياء : علي الصلوة و الزكوة والصوم و الولايه و الحج"،( اسلام بر پنج پايه بنياد نهاده شده است: «نماز، روزه، زكات، ولايت و حج»)، (اصول كافي، ج 2، ص 18). و از چنان اهميتي بر خوردار است كه به تصريح قرآن هر كس عمداً [ با وجود فراهم بودن امكان تشرف و نبود مانع ] حج نگزارد و نسبت به اين عبادت بي توجه باشد عملاً كافر مي باشد [ هر چند به لحاظ اعتقادي ظاهراً مومن باشد]:"ولله علي الناس حج البيت من استطاع عليه سبيلاً و من كفرفانّ الله غنيٌ عن العالمين"، (از سوي خداوند حج بر هر كسي كه توان رفتن به خانه خدا را داشته باشد واجب است و آن كه كفر ورزد، خداوند از جهانيان بي نيازست)، (آل عمران ، 97).
علي(ع) در خطبه اوّل نهج البلاغه مي فرمايد:"جعله سبحانه و تعالي للاسلام علماً و للعائذين حرماً، فرض حقّه و اوجب حجّه و كتب عليكموفادته ..."،(خداوند كعبه را براي اسلام نشان و براي پناهندگان خانه امان ساخت ، رفتن به سوي آن خانه و اداي حقش را واجب گرداند و بندگان را به زيارت آن فرا خواند ... ) . حجّ از شاخص ترين آئين هاي جهاني اسلام بوده و در گستره زماني و مكاني ساري و جاري مي باشد. «ايزوتسو» در كتاب «مفهوم ايمان» مي نويسد: « اسلام بر پنج ركن مبتني است كه عبارتند از: ايمان ، نماز، زكات، روزه و حج »، (ايزوتسو،مفهوم ايمان، فصل چهارم «ايمان و اسلام»)
به تصريح قرآن ،خانه كعبه اولين مكان عبوديت بوده و گرايش ها و رهايش هاي آدمي را حول محور پرستش حق سمت و سو داده است :"انّ اول بيت وضع للناس للذي ببكه مباركا و هديً للعالمين"، (اولين خانه اي كه براي همه مردم جهت هدايت جهانيان بنا شده كعبه است ) ، ( آل عمران ، 96 ) . به هيچ قوم و قبيلة خاصي اختصاص نداشته، مرز هاي جغرافيايي و سكونت هاي آبا و اجدادي در انتساب به آن بي تأثيرند . محلي است براي « تعاون قلوب و اجتماع همم ».
خداوند باني بزرگوار اين خانه را مأمور به ساختن كعبه فرمود تا پياده و سواره از هر سو دور و نزديك گرد آن خانه حلقه زنند و ادب بندگي به جاي آورده زمينه زندگي توام با معرفت و معنويت را فراهم سازند:"و اذا بوّأنا لابراهيم مكان البيت ان لا تشرك بي شيئاً و طهّر بيتي للطائفين و القائمين و الرّكع السجود . و اذّن في الناس بالحج ياتوك رجالاً و علي كل ضامر ياتين من كل فجّ عميق"، ( و به يادآور آن گاه كه ما مكان كعبه را براي ابراهيم (ع) معين كرديم ، [ و به او وحي كرديم] كه با من هيچ كس را شريك و انباز نگير و خانه مرا براي طواف كنندگان و نمازگزاران و راكعان و ساجدان پاكيزه نگه دار و در بين مردم دعوت حج را اعلام كن تا از هر سو به هر وسيله ممكن پياده و سواره از دور و نزديك به نداي تو پاسخ دهند ) ، (حج ، 26-27) نيز مي فرمايد : كعبه را مرجع تمامي انسانها و مكان امن و آرامش قرار داديم :"جعلنا البيت مثابهً للناس و امنا"، ( بقره ، 125) . خانه‌اي است « مبارك » كه زيارت عارفانة آن رهاوردهاي نافع و با دوامي به همراه دارد . به تعبير حضرت علي (ع) مانند كبوتراني به آنجا پناه برند"يألهون اليه ولوه الحمام"، (نهج البلاغه ، خطبه اول )
از مهم ترين امتيازات كعبه اين است كه جهت قبله ، متوجه اين خانه مي باشد ، در عين حال كه تمامي جهات از آن خداوند مي باشند :"ولله المشرق و المغرب اينما تولّوا فثمّ وجه الله"، (بقره ، 115) ولي كعبه ، جهت قبله مي باشد : « فولّ وجهك شطرالمسجد الحرام و حيث ما كنتم فولوّا وجوهكم شطره » ، ( بقره ، 144) تا مقدمه‌اي بر هدايت و راهيابي شود : "و لعلكم تهتدون" ، ( بقره ، 150) كه سلوك در « صراط مستقيم » مي باشد:"سيقول السفهاء من الناس ما وليّهم عن قبلتهم التي كانوا عليها قل لله المشرق و المغرب يهدي من يشاء الي صراط مستقيم"،( بقره ، 142) .
دین اسلام مبتني بر حركت معنوي و تعالي جويانه است ، صراط مستقيم ، مسيري است قائم و رو به تعالي كه انسان مستعد و پاي در راه مسافر و مهاجر اين طريق الي الله مي باشد و اين حركت معنوي مقصدي جز به سوي حق ندارد كه"اليه المصير"،( مائده ، 18 ) . و"الي ربك المنتهي"،( نجم ، 42 ) اين سلوك و حركت خطير راهبري مي خواهد كه او پيامبر و امامان مي باشند و نوري مي خواهد كه با علم و معرفت تدارك ديده مي شود و زاد راهي مي خواهد كه آن « تقوي » و كفّ نفس و زندگي اخلاقي توام با مراقبه مي باشد به گونه اي كه مراقبت و توجه به نظارت حق و خاصان درگاهش و برخورداري از وجدان و فطرت سليم الهي انسان را ملزم مي سازد تا دايرة مأذوناتش را همواره در محدوده اي كوچكتر از مقدورات تعيين كند و خود را مجاز به انجام هر عملي نداند پايگاه اجتماعي و تمركز اين حركت نيز « بيت اله الحرام » خواهد بود . اشاره شد كه در كلام نوراني خانه زاد حق ، مولود كعبه و شهيد‌محراب ، « علي (ع) » كعبه به عنوان علم و پرچم اسلام معرفي شده است كه بر فراز ستيغ تاريخ و جغرافياي دين خاتم نصب شده و نشانگر حاكميت حق و حقيقت مي باشد . هم قبله مقبلان است و هم مقصد سالكان پاي در راه و هم مطاف زائران ديده ور و دل آگاه ! زائر موهوب و كاميابي كه به اين خانة شريف توفيق تشرف يافت بايد در نظر داشته باشد كه در مراسم تحليف و سرود صبح بيداري و « بازگشت به خويشتن » و رجوع الي الله حضور يافته و از سويداي دل در محضر « پرچم » متعهد مي شود كه « تولدي دوباره » يافته و به « حيات طيبه » زنده شده است و تا زماني كه اين پرچم مقدس برافراشته است دين اسلام نيز پابرجا خواهد بود كه امام صادق (ع) مي فرمايد :"لا يزال الدين قائماً ما قامتِ الكعبه"، ( من لا يحضره الفقيه ، ج 2 ، ص 158)
نكته مهم در ارتباط با مناسك حج اين كه عبادات و از جملة آنها اين فريضه مهم را احكامي است و حكمت هايي ، رعايت احكام شرط لازم صحت عبادات مي باشد كه بندة عابد با لحاظ آنها بري الذمه مي شود و تكليف از وي ساقط خواهد شد ولي فراتر از احكام ، اسرار و حكمت هايي نيز وجود دارند كه در حكم هسته و قلب براي قالب مي باشند و در نظر گرفتن آنها منتج به راه يافتن به باطن اعمال خواهد شد. در عين حال كه در رعايت ظاهر بايد اهتمام داشت ولي از توجه به اسرار و باطن نيز نبايدغافل شد كه هدف رسيدن به باطن است و بدون توجه به باطن ، مناسك حج اعمالي خشك و بي روح بدون تجربه معنوي ارزشمند خواهند بود. حج گزار راستين و برخوردار از معرفت ، يك سالك و « سرگشته راه حق » مي باشد و به گفته حافظ :
سالك از نور هدايت طلبد راه به دوست كه به جائي نرسد گر به ضلالت برود
دیوان حافظ؛غزل:222
خداوند كريم با رحمت واسعة خود در مناسك حج « صلا در داده خوان انداخته » ، بار عام است و مائده هاي عظيم معنوي ! استفاده مطلوب و درخور وقتي محقق مي شود كه سالك در عبادت خود معبود را مشاهده كند نه به چشم سَر،كه به چشم سِرّ و دل و آنگونه كه اميرمومنان مي فرمايد :"لم اعبد ربا لم اره". همانطور كه عبادت به تعبير اميرالمؤمنين (ع) به سه قِسم عبادت « تاجر » ، « اجير» و « احرار » تقسيم مي شود ، زيارت نيز در سه مرتبه زيارت : «تجّار» ، «عبيد» و« احرار» قابل ترازبندي مي باشد كه در مرحلة متعالي آن زائر و حج گزار فقط معبود و محبوب ازلي و ابدي را مشاهده مي‌كند و نيز خليفه خدا را مشاهده مي‌كند و به لقايش نايل مي‌گردد كه :"تمام الحج لقاء الامام"،( كافي ، ج 4 ، ص 549) .
با عرض ارادتي خاكسارانه به امام غايب منتظر(عج) مقال را به فرجام مي رسانيم كه نقطة آغازين قيام حضرتش از كنار كعبه خواهد بود چونان نياي بزرگش « خليل (ع) » و جدّ گرامي‌اش رسول اكرم (ص) .
همانگونه كه حج عهدي الهي مي باشد ، امام مهدي (عج) نيز ميثاق خدايي مي باشد، در زيارت آل يس عرض مي كنيم :"السلام عليك يا ميثاق الله الذي اخذه و وكّده". اميد كه بر راه باشيم و مسير يوسف جان را پي گرفته در پايان اين سير و سلوك در سرمنزل دولت بيدارش بارگشائيم و حديث شبهاي هجران را در سپيده دم وصال به اشك شوق فرو شوييم و به حضرتش بار يابيم.
زهی خجسته زمانی که یار بازآید به کام غمزدگان غمگسار بازآید
به پیش خیل خیالش کشیدم ابلق چشم بدان امید که آن شهسوار بازآید
اگر نه در خم چوگان او رود سر من ز سر نگویم و سر خود چه کار بازآید
مقیم بر سر راهش نشسته‌ام چون گرد بدان هوس که بدین رهگذار بازآید
دیوان حافظ؛غزل:235
خداوند كعبه را نيز در زميني خالي و به تعبير قرآن:" غيرذي زرع "،( ابراهيم ،37) قرار داده است كه نه تنها زراعتي در آن صورت نگرفته بلكه امكان زراعت گسترده نيز در آن نيست و زميني دست نخورده دارد:" بين جبالخشِنةو رمال دَمثه و عيون وشِله و قُري ً منقطعه لا يزكوا بها خفٌّ و لا حافر و لا ظِلف "، ( در ميان كوههايي سخت و رملهايي نرم و روان و چشمه هايي كم آب و روستاهای دور از هم كه شتر و گاو و گوسفند در آنجا از بي آب و علفي رشد و نمو نمي كند ) ،( نهج البلاغه ،خطبه 192) و تفطّن به اين نكته ، نتيجه‌اي راهبردي مي‌دهد كه بايد خالي شد تا او ما را پر كند. مانند ني كه بايد از درون تهي و خالي باشد تا ني نواز در آن بدمد و اين تهي شدن و پر كردن [تخليه ، تجليه و تحليه] نيز مستلزم رعايت اصول و مكارم‌اخلاقي نظير گشاده دستي ،اخلاص ، استغفار، حسن خُلق ، سعه صدر و ... مي باشد .
دریغ که امسال تعداد زیادی از زائران در اثر بی کفایتی سلاطین آل سعود که غیر از "خور و خواب و خشم و شهوت " توان انجام کار دیگری ندارند ؛ معصومانه و مظلومانه در منا قربانی شدندو تشرف به خانه را با عروج به جوار صاحبخانه توام ساختند .خودشان عاقبت به خیر شدند ؛ با لباس احرام و به یاد حق در حالی که زبانشان به ذکر مترنم بود ؛جان سپردند
از حد چو بشد دردم در عشق سفر کردم یا رب چه سعادت‌ها که زین سفرم آمد
وقتست که می نوشم تا برق زند هوشم وقتست که برپرم چون بال و پرم آمد
بیتی دو بماند اما بردند مرا جانا جایی که جهان آن جا بس مختصرم آمد
دیوان شمس؛غزل:633
ولی برای بستگان و بازماندگانشان امتحانی عظیم بود و طاقت سوز . خداوند به خانواده گرامی آن عزیزان صبر و اجر و به مصدومان این اتفاق اندوهبار شفای عاجل عطا فرماید.
نهیب مولانا جلال الدین عتاب و خطاب در خوری برای سلاطین جائر آل سعود این به اسمخادمانو به رسم و صفتخائنانخانه ارجمند خدا "بیت العتیق" می باشد
تیره کردی زنگ دادی در نهاد این بود یسعون فی الارض الفساد
تاکنون کردی چنین اکنون مکن تیره کردی آب را افزون مکن
بر مشوران تا شود این آب صاف واندرو بین ماه و اختر در طواف
مثنوی معنوی ؛دفتر چهارم
هر چند به تعبیر حکیم توس فردوسی بزرگ :
ازین مارخوار اهرمن چهرگان ز دانایی و شرمبی بهرگان
ازین زاغ ساران بی‌آب و رنگ نه هوش و نه دانش نه نام و نه ننگ
انتظار کفایت و کارآمدی نیست و باید برای اداره حرمین شریفین تدبیری جهانی اندیشه شودولی کاش این تهی مایگان آئین تعقل و خرد ورزی توجه نمایند که:
هر چه داري در دل از مکر و رموز پيش ما پيدا بود مانند روز
که بپوشيمش زبنده پروري تو چرا رسوائي از حد مي بري
لطف حق با تو مداراها کند چون که از حد بگذري رسوا کند
والله ولي التوفيق
