میناب از جمله مناطقی است که در همه اسناد تاریخی از آن به عنوان شهری آباد و دارای جایگاه ویژه در بخش کشاورزی و تولید محصولات باغی یاد شده است.
طبق آثار و اسناد تاریخی رونق و آبادانی این منطقه قدمتی چند هزار ساله دارد و به زمانهای بسیار دور برمیگردد.
از مهمترین ویژگیهای میناب میتوان به وجود خاک حاصلخیز و کشاورزی پر رونق، نخلستانهای وسیع و باغات سرسبز، آب گوارا و شیرین فراوان و برخورداری از رودخانهای با آب زلال و شیرین اشاره کرد.
اما چند سالی است که دیگر از آن رونق گذشته در میناب خبری نیست.
با انتقال آب از سد استقلال میناب و همچنین برداشت بیرویه از منابع آبی به
وسیله حفر چاههایی در دشت میناب و راهاندازی شبکه اضطراری انتقال آب از
میناب به بندرعباس و دیگر شهرها، آسیب شدیدی به منابع آبی شهرستان میناب
وارد شد به گونهای که آبادانی و سرسبزی این خطه دچار دستخوش و چالش اساسی
شد.
رشد روز افزون جمعیت، استفاده از آب شرب در فضای سبز و ساخت و سازها در شهرهای مصرف کننده آب میناب در کنار توسعه و گسترش صنایع غرب هرمزگان موجب شد تا هر سال بر میزان انتقال آب از سد و دشت میناب افزایش یابد که این خود باعث استفاده بیش از حد از سفرههای آب زیرزمینی شد.
پس از افت شدید منابع آبی، بخشهای مختلفی در میناب با مشکلات فراوان مواجه شد که از آن جمله میتوان به کم رونق شدن بخش کشاورزی و خشک شدن بسیاری از باغات در این شهرستان اشاره کرد.
ایجاد شکاف و درزهای عمیق در اراضی دشت میناب و فرو نشست زمین در روستاهای بخش مرکزی و حاشیه شهر میناب از دیگر پیامدهای برداشت بیرویه از منابع آبی در این شهرستان است که چند سالی است بر مشکلات این شهر اضافه شده و هم اکنون به اوج خود رسیده است.
* بحرانهای ایجاد شده در دشت میناب تا همینجا هم غیرقابل جبران است
به گونهای که در اردیبهشت ماه سال جاری مشاور رئیس سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی و مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمینشناختی، زیست محیطی سازمان زمینشناسی کشور که در رأس هیئتی به میناب سفر کرده بود طی بازدید از بخشهایی از دشت میناب و فروچالههای ایجاد شده در منطقه چلوگاومیشی، تشکیل و پیشروی پدیده فرونشست زمین در میناب ناشی از برداشت بیش از حد از منابع زیرزمینی دانست.
محمد جواد بلورچی از شکلگیری فروچالهها در کنار جادهها و توسعه و پیشروی آن به اعماق زمین به عنوان خطری جدی برای میناب نام برد و میگوید: توسعه شکستگیهای زیرزمینی میتواند بحرانی را برای خاک منطقه ایجاد کند که هیچگاه نمیتوان آن را جبران کرد.
وی با بیان این که زمینشناسان همواره با هر گونه انتقال آب از نقطهای به نقطه دیگر مخالف هستند، افزاید: مدیریت منابع آب زیرزمینی مهمترین عامل کنترل فروچالهها در دشت میناب است و برای جبران خسارت وارد شده در میناب راهی جز مصرف کمتر و یا پرهیز از مصرف آبهای زیرزمینی وجود ندارد.
*راه نجات دشتهای هرمزگان حرکت به سمت آبشیرینکنها است
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمینشناختی، زیست محیطی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور ضمن اشاره به وجود دریا در هرمزگان بهرهگیری از سیستم آبشیرینکن را یکی از مهمترین راههای کنترل بحران در دشت میناب ذکر کرد و اظهار میکند: هر روز قیمت تأسیسات آبشیرینکن در دنیا در حال کاهش است.
بلورچی بیان میکند: اگر در گذشته استفاده از صنعت آبشیرینکن سخت و به انرژی زیادی نیازمند بود و سرمایهگذاری اولیه زیادی میخواست اکنون دیگر اینگونه نیست و حتی این صنعت بومی نیز شده است.
وی میگوید: استفاده از آبشیرینکن در مناطق مختلف کشور به ویژه مناطق حاشیه خلیج فارس و دریای عمان باید توسعه پیدا کند و منابع زیرزمینی برای لحظات بحرانی پیشرو حفظ شود.
این در حالیست که در سالهای اخیر همواره بر توسعه آبشیرینکنها در هرمزگان تأکید شده اما ثمره کار آنگونه که باید نبوده، و در حتی رابطه با شهری همانند بندرعباس نیز در همین تابستان جاری چندین حلقه چاه دیگر در قالب و عنوان طرحی اضطراری برای جبران کمبود آب به این شهر در دشت میناب توسط آب منطقهای هرمزگان حفر و در حال بهرهبرداری است.
* برداشتهای بیرویه از دشت میناب باید متوقف شود
گفتنی است، نماینده مردم شرق هرمزگان نیز در تذکری در نشست علنی سهشنبه 22 اردیبهشت ماه سالجاری نسبت به وضعیت دشت میناب و از بین رفتن باغات انبه، لیمو و نخیلات در این منطقه هشدار داد.
سیدعبدالکریم هاشمینخلابراهیمی با اشاره به بازدید کارشناسان زمین شناسی، میگوید: قسمت اعظم این دشت فرو نشسته و ما در آستانه یک فاجعه عظیم زیست محیطی در منطقه میناب هستیم.
وی اضافه میکند: اگر برداشتهای بیرویه آب از این دشت متوقف نشود آنچه از باغات انبه، لیمو و نخیلات مانده نیز از بین خواهد رفت لذا از دولت و مسئولان میخواهیم برای جبران این فاجعه زیست محیطی و احیای دشت، باغات و نخیلات اقدام کند و برای زندگی کار و اشتغال مردم میناب هم فکری کنند.
* پروفسور کردوانی: آبشیرینکنها مناسبترین راهکار برای برون رفت از بحران
بر مبنای این گزارش، وضع بحرانی دشت میناب و پیشروی فروچاله در میناب به گونهای بازتاب پیدا کرد که پروفسور پرویز کردوانی پدر علم کویرشناسی ایران را به میناب کشاند.
کردوانی در همایش «میناب نیناب» با اشاره به موقعیت ممتاز هرمزگان در بهرهمندی از خورشید و دریا، بیان میکند: این دو موهبت طبیعی و خدادادی کار جزایرنشینان و سواحلنشینان را راحت کرده است.
وی میافزاید: صنعت آبشیرینکن راه برون رفت از بحران بیآبی در منطقه است.
* آیا دولتیها به بحران آب در میناب واقف شدهاند؟!
اظهار نظر استاندار هرمزگان طی نشستی در بندرعباس در پاسخ به یکی از جوانان فعال در حوزه محیط زیست مبنی بر این که مشکل بیآبی میناب را از پای در میآورد و مردم میناب هیچ احساس امنیتی ندارند و منتظر گور دسته جمعی طبیعت هستند نیز واکنشهایی به همراه داشت که در قالب تجمع جمعی از باغداران، کشاورزان و فعالان زیست محیطی در فرمانداری میناب صورت گرفت.
جاسم جادری استاندار هرمزگان گفته بود: «16 سال خشکسالی داریم و این بحران حاصل حفر بیرویه چاههایی عمیق است که سفرههای آب زیرزمینی را خالی کرده و از سوی دیگر نیز امنیت استان خیلی مهمتر است تا اینکه یک باغ در میناب خشک شود».
* انتقادها نسبت به انتقال آب از بالادست میناب به بندرعباس ادامه دارد
امام جمعه میناب نیز طی هفتههای اخیر محرومیت مردم میناب از آب استحصالی سد و دشت میناب و انتقال آن به دیگر شهرها را جز عجایب دانست.
میرزاحسین معتمدیفر میافزاید: وضع میناب در زمینه آب به شدت بحرانی است ولی جای بسی تعجب است که چرا صدایی بلند نمیشود.
وی با اشاره به بحران آب در شهرستان میناب و بیان اینکه بحران آب در میناب مردم را از پای در آورده است، میگوید: زندگی باغداران، نخل و انبه میناب خشک و نابود شد تا چمنها در بندرعباس سبز بماند.
معتمدیفر با بیان اینکه مسئولان باید صدای مردم میناب را بشوند، میافزاید: آیا مینابیها باید دعا کنند که میناب بندرعباس شود تا صدای آنها شنیده شود.
امام جمعه میناب با ذکر این مطلب که میناب از بیتوجهی رنج میبرد، به اظهارنظر همیشگی مسئولان پیرامون نبود آب در سد میناب اشاره کرد و بیان میکند: اگر سد میناب واقعا آب ندارد دریچهها را باز کنید تا مردم هم آگاه شوند.
این مسئول افزود: چه کسی باور میکند که سد میناب آب ندارد در حالی که در ثانیهای بیش از 2 هزار لیتر آب از آن خارج میشود و به بندرعباس انتقال مییابد.
وی خطاب به مسئولان اظهار داشت: اگر توان حل مشکلات مردم، باغداران و کشاورزان میناب را ندارید راه دریا را باز کنید تا بروند و در کشور حاشیه خلیج فارس کارگری کنند و یا چند متر طناب به آنها بدهید تا خود را عزتمندانه حلقآویز کنند.
* فرونشست و فروچالهها بحران را عیان و عینی کرده است
بحران آب و تبعات و پیامدهای ناشی از آن وضعیت نگران کنندهای برای میناب به عنوان دومین شهرستان هرمزگان ترسیم کرده است به گونهای که پدیده فرونشست زمین طی چند سال اخیر در دشت میناب و حاشیه روستاهای گورزانگ، کاشرانی، تمبلوچان، باغگلان، تمبک، تمبساط، گشنو، چلوگاومیشی، تالار، تمبانو، کلنتان، زهرایی، کناران، محمودی، نصیرایی، کلو، کلیبی، درخانه، سرکنتان، ماکیان، ماه خاتونی، سرریگان و سرباران به وفور مشاهده میشود و به تهدیدی علیه جادهها، تأسیسات، امکانات، احشام و زندگی مردم این مناطق تبدیل شده است.
این در حالی است که پیشروی سریع پدیده فرو نشست زمین که محققان، پژوهشگران و کارشناسان از آن به عنوان زلزله خاموش یاد میکنند در میناب وارد مرحله جدیدی شده و خود را به مناطقی از مرکز این شهر رسانده است.
* فرونشست زمین به مرکز شهر میناب رسیده است
محمد ذاکری از اهالی محله سلیمانی میناب در گفتوگو با خبرنگار فارس با ابراز نگرانی از وضعیت موجود و تشکیل فروچاله و شکاف در نزدیکی منزلش، اظهار میکند: از زمان تشکیل این شکافها آرامش خانوادهام دچار مشکل شده است.
وی با بیان این مطلب که طی یک سال اخیر همه مسئولان نسبت به وضع بحران آب در میناب و تشکیل شکافهای عمیق در زمینهای این شهرستان ابراز تأسف میکنند و سری به نشانه نگرانی تکان میدهند، میافزاید: مدیریت بحران در هرمزگان حوزه مغفولی است که نیاز به تلنگری جدی دارد.
ذاکری در ادامه با ذکر این مطلب که همه به این باور رسیدهاند که بحران آب یک معضل جهانی است، عنوان میکند: چرا مسئولان و متولیان تمام تلاش خود را صرف برداشت از منابع زیر زمینی میکنند و راه حل مناسبتری برای تامین آب در پیش نمیگیرند.
این شهروند مینابی اظهار میکند: آن گونه که در رسانههای مختلف مطرح شده علت پیشروی فروچالهها در میناب برداشت بیرویه از منابع زیرزمینی است ولی جای بسی تعجب است که چرا روند برداشت از سفرههای زیرزمینی در دشت میناب و قصه تلخ انتقال آب از میناب همچنان به قوت خود باقی است.
* محله سلیمانی میناب در محاصره فروچالهها
مرتضی تیرمیزان از دیگر شهروندان مینابی و ساکن محله سلیمانی به خبرنگار فارس میگوید: سال گذشته بخشی از دیوار حیاط خانهام به یک باره فروریخت وقتی که به دنبال علت آن گشتم متوجه شدم شکاف بسیار عمیقی زیر آن ایجاد شده است.
وی میافزاید: در محله سلیمانی حد فاصل بلوار آل محمد (ص) تا زیارت حضرت امام رضا (ع) و منازل مسکونی هر روز بر تعداد شکافها افزوده میشود.
* مردم نگران تبعات فروچالهها هستند
امید رحیمی از دیگر ساکنان این محله با بیان این که محله سلیمانی روبروی بیمارستان حضرت ابوالفضل (ع) میناب و تقریبا وسط شهر واقع شده است، بیان میکند: پیشروی فروچالهها در مرکز شهر میناب گویای خطری بزرگ است که باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
وی میافزاید: ایجاد شکاف و حفره در نزدیکی خانههای مردم موجی از نگرانی را بین اهالی ایجاد کرده است.
* انتقال آب میناب به بندرعباس جز ضرر چیزی عاید دشت میناب نکرده است
رضا رنجبر یکی دیگر از ساکنان محله سلیمانی در گفتوگو با خبرنگار فارس به بیان آثار مخرب و بحرانزای انتقال آب از دشت و سد میناب به خارج از این شهرستان اشاره کرد و میگوید: متاسفانه از این اقدام علاوه بر این که هیچ سودی عاید منطقه نکرده، ضرر و زیانهای فراوانی نیز به طبیعت و زندگی مردم وارد کرده است.
وی میافزاید: تمام باغات و زمینهای حاصلخیز میناب در حال نابودی و تبدیل شدن به بیابان است، زندگی مردم به خطر افتاده و در آستانه بلعیده شدن در فروچالههاست ولی هیچ اقدام موثری در این زمینه صورت نمیگیرد و یا این که برای حل این مشکلات عزمی در مسئولان وجود ندارد.
رنجبر اظهار میکند: تکیه بر برداشت آب از میناب و انتقال آن به خارج از این شهرستان خسارتهای جدی به محیط زیست، منابع طبیعی و مردم این منطقه وارد کرده و وضعیت نابسامانی را در این حوزه به وجود آورده است.
وی میگوید: پیدایش فروچالهها که از آن به عنوان زلزله خاموش و بیصدا یاد میکنند و هم اکنون بیشتر روستاها و شهر میناب را با مشکل مواجه کرده نتیجه تهیسازی سفرههای زیرزمینی دشت میناب است.
این شهروند مینابی وجود دریا در هرمزگان را بهترین منبع تأمین آب در بخشهای مختلف دانست و با بیان این که تأمین آب از طریق تأسیسات آبشیرینکن بهترین شیوه در استانهای حاشیه دریاست، میافزاید: اتکا به منابع آب زیر زمینی در شرایط فعلی خطایی محض است.
رنجبر در ادامه به اخبار موجود پیرامون راهاندازی و احداث آبشیرینکن در بندرعباس اشاره کرد و میگوید: برابر آنچه از قول مسئولان در رسانهها منتشر شده احداث آبشیرینکن در بندرعباس تاکنون فقط در حد 30 درصد پیشرفت بوده و گویا از حرف فراتر نرفته است.
بسیاری بر این عقیده و باورند که بحران آب در هرمزگان و وخامت دشت میناب ناشی از تصمیم غلط و سو تدبیرهای مدیریتی است ولی این در حالی است که برخی مدیران همواره با ارائه آمارهای غلط و نادرست، توپ بحران آب در میناب و به ویژه در بندرعباس به عنوان مرکز استان را در زمین اهالی میناب و باغداران و کشاورزان این شهرستان میاندازند و هدر رفت حجم عظیم آب در بخشهای صنعتی، ساخت و ساز و فضای سبز شهری از جمله موضوعاتی بوده که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
حال سئوال اینجاست که طبق برآوردهای کارشناسان، ایران به جهت قرار گرفتن در محدوده خشک و نیمه خشک در 10 سال آینده با مشکلات جدی در حوزه آب مواجه خواهد شد چرا مسئولان و متولیان هنوز از ابعاد این مسئله غفلت میکنند و به دنبال راهکاری مناسب برای کاهش مشکلات در این زمینه نیستند و علیرغم هشدارها در این راستا هنوز تدبیری برای این مسئله اندیشیده نشده و همواره تلاشها معطوف برداشت از منابع زیر زمینی است.