برداشت از اسلام در آلمان

پژوهشی درباره دیدگاه آلمانی‌ها و مسلمانان آلمان نسبت به یکدیگر

عدم پذیرش اسلام در جامعه آلمان در حال رشد است. از هر دو نفر، یک نفر دین اسلام را خطرناک توصیف می‌کند. این در حالی است که پژوهشی جدید نشان می‌دهد مسلمانان آلمان با حکومت و جامعه این کشور احساس همبستگی می‌کنند.

«اشپیگل آنلاین» روز پنج‌شنبه (۸ ژانویه / ۱۸ دی) نتایج آخرین تحقیق بنیاد برتلزمان (متعلق به کنسرن رسانه‌ای برتلزمان) را درباره دیدگاه‌ها و احساسات آلمانی‌ها و مسلمانانی که در آلمان زندگی می‌کنند نسبت به یکدیگر منتشر کرده است.

«اشپیگل آنلاین» می‌نویسد که ترس آلمانی‌ها از اسلام روز دوشنبه گذشته (۵ ژانویه / ۱۵ دی) در اجتماع آنان در شهر درسدن به بیان درآمد. در گردهمایی‌ای که با فراخوان جنبش «پگیدا» (اروپایی‌های میهن‌پرست علیه اسلامی‌کردن مغرب‌زمین) در این شهر برگزار شد، شعار‌ها و سخنرانی‌ها «علیه ظاهرا اسلامی‌شدن آلمان و نیز اسلامی‌شدن گورستان‌ها و غذاخوری‌ها بود».

به نوشته این رسانه آلمانی، طرفداران «پگیدا» حتی وقتی می‌شنوند که در مطبوعات آلمان از کلماتی چون «ظاهرا» یا «به‌اصطلاح» در مورد اسلامی‌شدن این کشور استفاده می‌شود، عصبانی می‌شوند و اعتراض می‌کنند. آن‌ها می‌پرسند که «مطبوعات دروغگو» چطور به خود اجازه می‌دهند این صفت‌های اضافی را به کار گیرند؟

در آلمان چهار میلیون مسلمان زندگی می‌کنند. حال بنیاد برتلزمان تحقیق خود درباره اسلام را که بخشی از تحقیقات این بنیاد درباره دین‌های مختلف در اروپاست، منتشر کرده است. این تحقیق تصور و برداشتی که آلمانی‌ها از اسلام دارند را روشن می‌سازد؛ نتیجه این تحقیق از نظر «اشپیگل آنلاین» هراسناک است.

طبق این تحقیق، طرفداران «پگیدا» که در شهر درسدن شعارهایی چون «آن‌ها [مسلمانان] باید خودشان را تطبیق بدهند» یا «آن‌ها [مسلمانان ترک] باید مرده‌های خود را در ترکیه دفن کنند»، به هیچ وجه در اروپا تنها نیستند. در سال ۲۰۱۲ عدم پذیرش اسلام در آلمان حتی بیشتر از بریتانیا بود که در آن حملات تروریستی اسلام‌گرایان رخ داده بود، یا در فرانسه که چهارشنبه (۷ ژانویه) شاهد کشته شدن دست کم ۱۲ نفر در حمله اسلام‌گرایان به دفتر نشریه طنز «شارلی ابدو» در پاریس بود.

برداشت از اسلام در اروپا
از سال ۲۰۱۲ تا کنون احساس آلمانی‌ها در مورد این‌که اسلام تهدیدی برای آن‌هاست بسیار تشدید شده است. این در حالی است که بخش بزرگی از مسلمانانی که در آلمان زندگی می‌کنند احساس وابستگی نزدیک به جامعه و حکومت این کشور می‌کنند. از این رو، یاسمین منور، کار‌شناس اسلام‌شناسی بنیاد برتلزمان، از «وضعیتی نادرست» که در حال تشدید شدن است، سخن می‌گوید.

نتایج تحقیق بنیاد برتلزمان حاکی از آن است که ۵۷ درصد غیرمسلمانان آلمان اسلام را «بسیار خطرناک» یا «خطرناک» ارزیابی می‌کنند. نتایج این تحقیق بر اساس مصاحبه‌هایی به دست آمده که موسسه نظرسنجی TNS Emnid، یکی از بزرگ‌ترین مؤسسات نظرسنجی آلمان، در پایان ماه نوامبر ۲۰۱۴ انجام داده است. در سال ۲۰۱۲ حدود ۵۳ درصد آلمانی‌های غیرمسلمان چنین فکر می‌کردند.

در پاسخ به این سوال که آیا اسلام با جهان غرب همخوانی دارد، ۶۱ درصد گفته‌اند «نه زیاد» یا «ابدا». در مقایسه با دو سال پیش، ۹ درصد بر شمار کسانی که این گونه می‌اندیشند، افزوده شده است.

۴۰ درصد می‌گویند که بخاطر وجود مسلمانان احساس بیگانگی در کشور خود می‌کنند.

یک نفر از هر چهار نفر حتی خواستار آن است که مهاجرت مسلمانان به آلمان ممنوع شود؛ این زمینه خوبی برای رشد احزاب راست عوام‌گرا و افراطی به وجود می‌آورد. حزب راست‌گرای افراطی «ناسیونال دموکرات آلمان» (NPD) اسلام در اروپا را «دینی پرخاشگر همانند جسمی خارجی در بدن» خوانده است.

برای مسلمانان آلمان این تصویری که تحقیق برتلزمان از روحیه آلمانی‌ها نمایان می‌سازد، بیش از هر چیز به معنای منزوی کردن و عدم پذیرش آن‌هاست. مسلمانان آلمان به طور فزاینده از تصویر منفی‌ای که متاثر از گروه‌های تروریستی چون «القاعده» یا «داعش» (دولت اسلامی) در مورد آن‌ها ایجاد شده، رنج می‌برند. به گفته مقامات مسئول در آلمان، طرفداران گروه‌های اسلام‌گرای افراطی چون «سلفی‌ها» کمتر از یک درصد جمعیت مسلمانان این کشور را تشکیل می‌دهند. کار‌شناس اسلام‌شناسی بنیاد برتلزمان، یاسمین منور، می‌گوید که اکثریت بزرگ مسلمانان در آلمان از افکار افراطی و تروریسم بسیار به دور هستند.

طبق تحقیق برتلزمان، ۹ نفر از هر ۱۰ نفر که در مصاحبه با این بنیاد شرکت کرده، اوقات فراغت خود را با غیرمسلمانان می‌گذراند.

یک نفر از هر دو نفر حتی دست کم‌‌ همان قدر که با مسلمانان در ارتباط است با غیرمسلمانان رفت و آمد دارد. تنها ۸ درصد مسلمانان آلمان هستند که شبکه اجتماعیشان فقط متشکل از مسلمانان است. بنابراین نمی‌توان گفت که مسلمانان و غیرمسلمانان در آلمان در دو جامعه به سر می‌برند که با هم نقطه تلاقی ندارد.

دیدگاه نسبت به دمکراسی
طبق تحقیق برتلزمان، ۹۰ درصد مسلمانان سنی بسیار مذهبی می‌گویند که دمکراسی شکل حکومتی خوبی است. البته تنها با ۸۵ نفر در این گروه مصاحبه شده است.

۶۳ درصد مسلمانان که خود را «نسبتا زیاد» یا «بسیار زیاد» مذهبی معرفی می‌کنند، به طور مرتب در مورد دیدگاه‌های مذهبی خود تجدید نظر می‌کنند. ۵۸ درصد از این گروه با ازدواج میان زوج‌های هم‌جنس‌گرا موافق هستند. ۴۰ درصد از مسلمانان سنی که به ندرت درباره اصول عقیدتی خود می‌اندیشند، ‌با چنین ازدواجی موافق‌اند. برای مقایسه: در ترکیه که بیشتر مسلمانان آلمان از آنجا می‌آیند، تنها یک نفر از هر سه مسلمان بسیار مذهبی به طور مرتب درباره عقاید دینی خود تجدید نظر می‌کند. تنها ۱۲ درصد این گروه از مسلمانان ترکیه با ازدواج میان هم‌جنس‌گرایان موافق هستند.

با این همه، مسلمانان به طور فزاینده در آلمان منزوی می‌شوند. و آن هم با وجود این‌که ۸۵ درصد آلمانی‌ها می‌گویند که نسبت به ادیان دیگر روادار هستند. به نظر می‌رسد که این گفته آنان اما در مورد اسلام صدق نمی‌کند.

اسلام‌ستیزی محفل‌پسند شده است
آنچه غیرمنتظره است این است که موضع سیاسی یا تحصیلات کسانی که در نظرسنجی شرکت کرده‌اند تاثیر چندانی بر تصویری که از اسلام در ذهن دارند ندارد.

تن‌ها در میان کسانی که تحصیلات دانشگاهی دارند دشمنی با اسلام کمتر به چشم می‌خورد. اما در این گروه هم حدود ۴۶ درصد می‌گویند که اسلام خطرناک است؛ ۴۰ درصد معتقدند که اسلام با جهان غرب سازگار نیست.

این نشان می‌دهد که اسلام‌ستیزی، حتی در میان افراد بسیار تحصیل‌کرده، محفل‌پسند شده است. کار‌شناس اسلام‌شناسی، یاسمین منور، می‌گوید که در این مورد به اسلام بیشتر به عنوان ایدئولوژی نگریسته می‌شود تا به عنوان دین.

عوامل موثر در اسلام‌ستیزی
عدم پذیرش اسلام بیش از همه در میان افرادی دیده می‌شود که از زندگی خود ناراضی هستند. به نظر می‌رسد که اسلام جایی برای فرافکنی ترس‌ها و نگرانی‌های آنان است.

در مناطقی از آلمان که شمار مسلمانان در آن زیاد نیست، میزان عدم پذیرش اسلام بیشتر است.

این تناسب را می‌توان در مقایسه ایالت‌های آلمان نیز مشاهده کرد: یک سوم جمعیت مسلمانان آلمان در ایالت «نوردراین وستفالن» زندگی می‌کنند. در این ایالت ۴۶ درصد شهروندان احساس خطر می‌کنند. در ایالت زاکسن که شمار مسلمانان کم است، جنبش «پگیدا» بیشترین شمار طرفداران خود را دارد و کسانی که احساس خطر می‌کنند ۷۸ درصد هستند.

یاسمین منور می‌گوید که «در اینجا نیاز به تصحیح وجود دارد». به گفته این کار‌شناس اسلام‌شناسی، تصویر اسلام در نزد آلمانی‌ها تنها می‌تواند در نتیجه ارتباط مداوم شخصی آنان با مسلمانان تصحیح شود؛ اگر چنین چیزی وجود نداشته باشد، عدم پذیرش مسلمانان در جامعه رشد خواهد یافت.

سن و سال نیز در تصویری که افراد از اسلام دارند موثر است. ۶۰ درصد آلمانی‌های بالای ۵۴ سال اسلام را خطرناک می‌بینند. اما فقط ۳۹ درصد جوانان ۱۶ تا ۲۵ ساله اسلام را خطرناک ارزیابی می‌کنند.

تحقیق بنیاد برتلزمان نشان می‌دهد که اسلام‌ستیزی در بطن جامعه آلمان وجود دارد و به هیچ وجه پدیده‌ای حاشیه‌ای نیست. به نوشته «اشپیگل آنلاین» ‌، حمله تروریستی روز چهارشنبه (۷ ژانویه، ۱۷ دی) در فرانسه نیز به احتمال بر ترس‌ها دامن خواهد زد. جنبش «پگیدا» اعلام کرده که آنچه در فرانسه اتفاق افتاده تاییدگر نظرات این جنبش است.

مسلمانان آلمان
در آلمان حدود ۴ میلیون مسلمان زندگی می‌کنند.
۷۴ درصد مسلمانان آلمان که اکثرا ترک‌تبارند پیرو اسلام سنی هستند.
۱۳ درصد مسلمانان آلمان که اکثرا ترک‌تبارند پیرو مذهب علوی هستند.
شیعیان ۷ درصد جمعیت مسلمانان آلمان را تشکیل می‌دهند.