حالا که فصل بهار است و زیبایی های شهر دیدنی و فوق العاده ی شیراز بیشتر از هر زمان دیگری شده است، باید در سفر به شهر ادبا حتما به باغ های این شهر سر بزنید تا معنای زیبایی و باغ های ایرانی را با چشمان خودتان ببینید و بفهمید. باغ جهان نمای شیراز یکی از همین باغ های زیبای ایرانی است که اصل مطلب را در درک جذابیت باغ های ایرانی به شما می رساند. باغ جهان نمای شیراز به عنوان قدیمی ترین باغ های شهر شیراز به حساب می آیی.
همه چیز درباره ی باغ جهان نمای شیراز
این باغ قدیمی شیرازی؛ دارای مساحتی برابر با ۸٫۲ هکتار است که از این مساحت، ۳۵۰۰ متر مربع آن فضای سبز است. بیشتر فضای سبز باغ جهان نمای شیراز را درخت های بسیار تنومند و کهن که بیشتر سرو و نارنج است به همراه شمشاد سبز، گل های رز در رنگ های مختلف، گل بنفشه، گل اطلسی و گل های داوودی زیباتر کرده اند.عمارتی که در این باغ قرار گرفته است دارای سقفی هشت ضلعی است، دارای ۴ شاه نشین و اتاق های دو طبقه ای است که در میان شاه نشین ها قرار گرفته اند. پنجره های چوبی این باغ بعد از مرمت و بازسازی توسط بخش خصوصی که ملکیت آن را داشت، با پنجره های آهنی جای خود را عوض نموده است.
از لحاظ قدمت، عمارت وسط این باغ مربوط به دوره ی زندیه است. خیابان کشی های اطراف این عمارت به اتفاق درخت کاری های اطراف آن در سال ۱۱۸۵ هجری قمری به دستور کریم خان زند انجام پذیرفت. نمای عمارت کلاه فرنگی این باغ پر جلال و جبروت بدون هیچ نقاشی و کاشی کاری بسیار زیبا بنا شده است. به گفته ی برخی این نما دارای تزدیناتی بوده که به مرور زمان از بین رفته است. غالبا معماری و نقشه ی ساخت باغ های ایرانی به صورت کلی به این صورت بوده است که در مسیر عبور جوی آب باشد.
باغ جهان نمای شیراز | Jahan Nama Garden
زیرا آب نشان دهنده ی آبادانی است. عمارتی که در وسط باغ قرار گرفته مربوط به کریم خان زند است. کریم خان زند این باغ را در سال ۱۱۸۵ هجری قمری حصارکشی نمود و در اطراف عمارت، خیابان کشی های زیبا و درخت کاری مفصلی ایجاد کرد. پس از دوره ی زندیه، در دوره ی قاجاریه نیز باغ جهان نما یکی از باغ های آباد و باشکوه به شمار می رفته و عمارت باغ، محل پذیرایی از مهمانان حکومت بوده است.
در باغ جهان نمای شیراز انواع درختان سرو و کاج کهنسال، مرکبات و درختان میوه وجود دارند. در محوطه ی داخل عمارت و در وسط آن، یک حوض از سنگ مرمر یک پارچه و یک شکل ساخته شده است. باغ جهان نمای شیراز ۳ ویژگی منحصر به فرد نسبت به تمامی باغ های ایرانی دارد. ویژگی اول این باغ این است که؛ در مسیر جوی آب قرار گرفته است. ویژگی دوم این است که درون این باغ عمارتی تابستانی به همراه استخر آب قرار گرفته است و ویژگی سوم آن این است که؛ این باغ با دیوارهای بلند محصور شده است. در معماری باغ های ایرانی ۴ خیابان پهن که با درختان مرکبات و سرو تزیین شده اند، به عمارتی هشت ضلعی در مرکز باغ منتهی می شوند. در داخل عمارت نیز استخر و فواره ای وجود دارد که آب از آن جا جریان می یابد. جوی های آبی که در این چهار خیابان جریان دارند، معمولا دارای فواره های متعددی هستند.
موزه ی باغ جهان نمای شیراز
باغ جهان نمای شیراز از نگاه تاریخ
از آن جا که باغ جهان نما یک باغ کهن و تاریخی است، در کتب بسیاری از این باغ معروف نام برده شده است. به طور مثال در کتب بسیاری آمده است که باغ جهان نما در زمان حکومت آل مظفر و آل اینجو بسیار سرسبز و آباد بوده است. این باغ مانند ۳ باغ معروف دیگر یعنی باغ ارم، دلگشا و تخت قراچه که از باغ های بسیار مشهور شیراز هستند، پیش از حمله ی تیمور گورکانی در منتهی الیه آبادانی و سرسبزی بوده است. این باغ در واقع بسیاری از باغ های ایرانی بیانگر رابطه ای نزدیک میان دو شاخصه ی فرهنگی و طبیعی است. در واقع این باغ نشانه ای از سازگاری و همسویی نیازهای انسان و طبیعت است. باغ ایرانی نمایانگر توان نهفته ی محیط و طبیعت و چگونگی استفاده از آن است. در واقع کسی که طرح کلی معماری داخلی و خارجی این باغ بوده است، فضایی را ایجاد کرده که باعث تمدد رابطه ی انسان و طبیعت تا به الان بوده است. در طول تاریخ وجود باغ جهان نمای شیراز در هنگام اقامت تیمور گورکانی در شیراز مورد توجه بسیار زیاد او قرار گرفت.
باغ جهان نمای شیراز
این توجه به قدری بود که باغی شبیه به آن را در اطراف سمرقند که زادگاه تیمور بوده است، احداث کرده و آن را هم جهان نما نامید. هر کسی که از باغ جهان نما دیدن کرده است، توصیفاتی از این باغ می کند که تو گویی به این فکر خواهی کرد که خداوند یک تکه از بهشت را در شیراز گذاشته است. البته این توصیف از این باغ در تمامی اعصار یکسان بوده زیرا به طور مثال؛ در کتاب عجایب المقدور از این باغ شیرازی با نام زینت الدنیا یاد شده است. خیلی از مسافران و گردشگران خارجی که به ایران سفر کرده بودند، به توصیف این باغ پرداختند که یکی از معروف ترین آن ها، شاردون فرانسوی است. یا مثلا لرد کرزن که یک سیاستمدار انگلیسی بود در کتابش به نام ایران و قضیه ی ایران درباره ی باغ جهان نما می گوید که:
در سمت دیگر جاده ی اصفهان به شیراز، قدری بالاتر از حافظیه ی شیراز باغ جهان نما است که در زمان کریم خان باغ وکیل نام داشت و در عهد فتحعلی شاه هنگامی که او والی فارس بود اسمش را تغییر دادند و عمارتی تابستانی در آن جا ساختند. این باغ شامل محوطه ای محصور در حدود ۲۰۰ یارد است که حالا چند درخت دارد و رو به خرابی است. در اوایل این قرن، عمارت مرکزی آن یا کلاه فرنگی وضع مرتبی داشت و مختص اقامتگاه افراد عالی مرتبه ی انگلیس بود.
حتی خود شاردن درباره ی باغ جهان نمای شیراز بعد از انقراض سلسله ی صفویان و آسیب هایی که به آن وارد شد نیز می گوید که:
دروازه ی شهر (که ما امروزه به آن دروازه ی قرآن می گوییم) به خیابان بسیار زیبایی منتهی می شود که دراز و بسیار باریک است. در دو طرف این خیابان باغ هایی وجود دارد که جبهه آن ها در سمت خیابان ۲۰۰ پا و هریک دارای سر در و مدخل باشکوهی است که با طاق نیم گنبدی و بر فراز هر سر در یک کلاه فرنگی ساخته شده اند. درهای باغ از دو سو مقابل هم قرار گرفته و قرینه بودن آن ها وضع جالبی به وجود آورده است. در وسط این خیابان، حوض مربع شکلی است که پهنای این حوض به اندازه ی خیابان است و برای این که بتوان از دو طرف آن گذشت، سردر باغ های دو سو به اندازه ی ۳۰ پا عقب نشسته است.
داخل باغ جهان نمای شیراز
اگر این دو متن تاریخی که از این باغ وصف شده اند را با دقت بخوانید شما هم همانند ما درخواهید یافت که؛ باغ های دو طرف این خیابان یعنی باغ جهان نما و باغ نو که در دوره ی زندیه و قاجاریه نیز مجددا مورد بازسازی قرار گرفته اند، در واقع همان باغ های دوره ی صفویه هستند و نسبت به زمان حاضر، در آن دوران ها بسیار آباد و سرسبز بوده اند. حتی میرزا محمد کلانتر نیز می گوید که بعد از نادرشاه افشار تا استقرار حکومت کریم خان زند این باغ هم بازسازی شده است. در حال حاضر درون این عمارت به عنوان یک موزه ی کوچک برای به نمایش گذاشتن برخی آثار تاریخی ایران قدیم مورد استفاده قرار می گیرد که قدیمی ترین وسیله ی آن یک شاهنامه ی مصور به زبان اردو و مینیاتور بر روی استخوان است. اشیا دیگری نیز چون یک تفنگ قدیمی، قباله ی ازدواج، مدال ضرب شده توسط محمدعلی شاه قاجار، همچنین اوراق بهادار دوره قاجار مانند دسته چک و برات وجود دارد.
مسیرهای دسترسی به باغ جهان نمای شیراز
باغ جهان نما نزدیک به ورودی شهر شیراز و در منطقه ای ویژه است. در خیابان های اطراف این باغ مکان های بسیاری برای بازدید از جمله آرامگاه حافظ، هفت تنان، دروازه ی قرآن، خواجوی کرمانی، بابا کوهی، باغ ملی، گهواره ی دید، کتابخانه ی ملی اسناد و بسیاری از جاذبه های دیگر قرار دارد. با این که شهر شیراز هنوز هم خط مترو ندارد اما تاکسی ها و اتوبوس های شهری به خوبی این منطقه ی این شهر را پوشش می دهند. ۷ خط مسیر اتوبوس مسیرهای مختلف سطح شهر را تا پایانه ی دورازه ی قرآن پوشش می دهند.
آدرس پستی باغ جهان نمای شیرزا:
ایران، فارس، شمال شرقی شیراز، ضلع شرقی خیابان حافظ که دروازه ی قرآن فعلی است، بالاتر از میدان حافظیه
