تهران-ایرنا-امتحان و آزمون نوعی تنش روحی برای دانش آموزان به همراه دارد که از نظر علمی،باعث به هم ریختگی تمرکز آنان می شود و برای کاهش استرس و افزایش تمرکز، دانش آموزان نیاز به رعایت نکاتی دارند تا ازکارزار امتحان، سربلند بیرون بیایند. به گزارش «تابناک تهران»؛ این که می گویند پایان پاییز فصل شمردن جوجه ها است، با شروع امتحان ها بیشتر معنا پیدا می کند. دانش آموزانی که سه ماه نخست سال تحصیلی را از معلم خود دانش آموخته اند و با شروع فصل زمستان نوبت، پس دادن اندوخته ها و محک خوردن آنان است.
اما مشکل از آن جا شروع می شود که وقتی برگه روزشمار امتحان های پایان نیمسالِ تحصیلی به دست دانش آموزان می رسد، خود را مقابل هیولایی می بینندکه یک تنه باید با آن سرشاخ شوند؛ به همین دلیل استرس و اضطراب زیادی سراپای وجود آنان را فرامی گیرد.
همراهی با دانش آموزان جهت یافتن راه های کاهش اضطراب و استرس در هنگامه امتحان و خروج همراه با موفقیت از این میدان زورآزمایی، خبرنگار علمی ایرنا را برآن داشت تا با مشاوران و روانشناسان آموزشی و تربیتی به گفت و گو بپردازد.
به باور این کارشناسان تربیتی و آموزشی، یکی از اصلی ترین عوامل ایجاد یا کاهش استرس دانش آموزان در فصل امتحانات، محیط، فرد و فضای آموزشی است.
**شب امتحان، شب بازخواست نیست
«عطیه سروش» روانشناس بالینی و آموزشی روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا، ضمن بیان این که اضطراب یکی از شایع ترین اختلالات عصبی است که همه انسان ها در شرایط مختلف آن را تجربه می کنند، گفت: استرس و اضطراب دارای انواع و درجات مختلف است که یکی از انواع آن اضطراب در زمان امتحان است که دانش آموزان دبستانی تا دبیرستانی و دانشجویان دانشگاهی در زمان ارزیابی در پایان هر ترم تحصیلی دچار آن می شوند.
وی افزود: این اضطراب، گاه سازنده است به این معنا که شخص را به فعالیت درسی و برنامه ریزی منظم تر سوق می دهد و او را فعال و توانمند می سازد تا بتواند نتیجه بهتری از مطالعه خویش به دست آورد. گاه هم مخرب و ناخوشایند است که باعث دردسر و نگرانی می شود.
سروش، درباره راهکار غلبه بر اضطراب مخرب دانش آموزان گفت: هنگامی که دانش آموز، مبحثی که قرار است امتحان بدهد را دوست نداشته باشد یعنی انگیزه ای برای مطالعه ندارد در نتیجه دچار استرس و نگرانی از نتیجه آزمون می شود. در حالی که باید بیاموزد در مدرسه و آزمون های مختلف آن، چیزهایی را هم که دوست ندارد را باید تحمل کند و تلاش کند با زمان بندی درست و ایجاد انگیزه با قرار دادن پاداشی برای خود در پایان درس خواندن، از عهده آن ها برآید.
وی تصریح کرد: هر اندازه که دانش آموزان برای امتحان آماده باشند به همان نسبت از میزان استرس و اضطراب آنان کاهش می یابد، برای آمادگی و درک بهتر مطالب باید مرور دروس، فهمیدن دروس و طبقه بندی و یادداشت برداری از دروس فراموش نشود. همچنین باید زمانی که برای درس خواندن اختصاص می دهند مناسب با شرایط روحی و جسمی باشد مثلا وقتی خسته یا خواب آلود هستند درس خواندن را تعطیل کنند. مکان شلوغ با نور نامناسب و هوای نامطبوع بدترین شرایط برای یادگیری دروس را ایجاد می کند.
این روانشناس آموزشی درباره نقش والدین در ایجاد استرس درس خواندن در دانش آموزان هم اظهار داشت: والدین در افزایش یا کاهش استرس امتحان تاثیر گذار هستند. پرسیدن بیش از حد وضعیت درسی یا جویا شدن مراحل خواندن توسط والدین، استقلال دانش آموزان را مخدوش می کند در حالی که با فراهم کردن فضای امن و راحت و تغذیه مناسب در خانه، می توانند بهترین همراهی را با دانش آموزان داشته باشند.
** اضطراب آزمون ریشه در ناامنی محیطی دارد
«محمد کاظم زاده» روانشناس و مشاور تحصیلی هم در این گفت و گو، عامل اصلی و ریشه اضطراب آزمون را برانگیزاننده های محیطی از قبیل غیر قابل پیش بینی بودن رفتار پدر و مادر یا تهدید های محیط آموزشی یا رفتارهای تحقیر آمیز همگنان و دانش آموزان همکلاسی و غیره عنوان کرد و گفت: اضطراب آزمون ریشه در ناامنی محیطی دارد روح و روان دانش آموز را درگیر می کند.
وی افزود: احساس ناکامی و شکست از دیگر موارد استرس زا برای دانش آموزان است چراکه هر کدام از ما برای خود احترام خاصی قایل هستیم و هنگامی که در موقعیت های متفاوت، نتیجه ای که انتظار داریم به دست نمی آوریم، دچار اضطراب و به هم ریختن می شویم.
کاظم زاده، مبهم سازی اتفاق ها را عامل دیگر ایجاد استرس در دانش آموزان عنوان کرد و گفت: وجود یکسری شرایط غیرقابل پیش بینی و مبهم هم ذهن ها را خراب می کند به عنوان مثال آینده نگری های غیرتخصصی یا احساس نگرانی از این که شاید جلوه های اجتماعی فوق العاده ای در آینده به تبع این کم کاری های آموزشی به دست نیاورند.
وی یادآور شد: این موارد باعث ایجاد اضطراب امتحان و به هم ریختگی تمرکز دانش آموزان می شود که توانایی آنان در آزمون را کم می کند. از نظر علمی هم ثابت شده که اضطراب یکی از بزرگترین دلایل به هم ریختگی تمرکز است. اشتباه های محاسباتی و انتخابی و گزینشی و فشارهای روان تنی هم از دیگر عوارض اضطراب امتحان است که باعث افزایش ضربان قلب، عرق کردن کف دست و غیره در دانش آموز بروز می شود.
**برنامه ریزی و هدف سازی، راهکار برون رفت از اضطراب آزمون
این روانشناس و مشاور تحصیلی در ادامه گفت و گو، درباره راهکار برون رفت دانش آموزان از استرس امتحان، برنامه ریزی دقیق با هدف سازی را توصیه کرد و گفت: یکی از بهترین عواملی که استرس را در وجود افراد کنترل می کند برنامه ریزی و هدف سازی است. یعنی اهداف قابل اندازه گیری و قابل دستیابی برای خود انتخاب کنند و به تناسب آن هدف، برنامه ریزی مطالعاتی داشته باشند.
وی درباره ریزه کاری های این برنامه یادآور شد: بازه های مطالعاتی آزمون را در حداکثری ترین زمان ممکن مابین 40 تا 70 دقیقه انتخاب کنند یعنی تحت هیچ شرایطی بیشتر از 70 دقیقه پای درس نشینند و حدفاصل هفتاد دقیقه اول تا بازه مطالعاتی بعدی را 15 دقیقه استراحت کنند. در زمان استراحت هم علاوه بر این که رفتارهای حسی حرکتی انجام می دهند تا گردش خود بالا بیاید، خوردن نوشیدنی با چیزهای شیرین را فراموش نکنند.
به گفته کاظم زاده، سومین نکته کمک کننده این است که درس ها را یکی درمیان تخصصی و عمومی بخوانند. یکی از اشکالات مهم دانش آموزان در مقوله آزمون، این است که شب امتحان یکسره درسی که فردایش امتحان دارند می خوانند. این موضوع در بازه اول خوب پیش می رود اما بازه های بعدی کیفیت پایین می آید چون آن قسمتی از مغز که معطوف به یادگیری آن درس است خسته شده است و باید به قسمت دیگر مغز که مربوط به درس عمومی است پرداخته شود یا چند لغت انگلیسی حفظ شود.
«همچنین همیشه در امتحان ها از آخرین درسی که فراگرفته اند به اول کتاب بخوانند، چون بارم اصلی امتحان ها درس های وسط کتاب است که مهمترین درس ها هم است. قبل از درس خواندن حتما چند نمونه سوال کار کنند این کار به شدت اضطراب آزمون را کاهش می دهد. از نظر علمی هم ثابت شده یکی از بزرگترین دلایل اضطراب مبهم سازی منبع مطالعه است یعنی دانش آموز می خواهد درس بخواند اما نمی داند کجا مهم تر است. این مبهم بودن منبع مطالعه روان آنان را به هم می ریزد و این به هم ریختگی با چند سوال مهم قبل از شروع مطالعه از بین می رود.»
کاظم زاده درباره تغذیه شب امتحان هم گفت: در سبد غذایی دانش آموزان باید از سبزیجات استفاده شود. از نظر علمی ثابت شده که سبزیجات در ایام امتحان هم به توانمندی علمی بچه ها کمک می کند و هم توانمندی روانشناختی آنان را بالا می برد و استرس را کم می کند.
