کاخ ساسان یا به روایتی دیگر کاخ سروستان، در ۹ کیلومتری استان فارس در شهر سروستان واقع شده است و در دشتی وسیع در مسیر روستای نظر آباد واقع شده است. این کاخ قدیمی ترین گنبد آجری کشور است و در زمان پادشاهی بهرام گور از سلسله ی ساسانیان ساخته شده است. یکی از زیباترین کاخ های ایران در زمان ساسانیان، یعنی کاخ ساسانی سروستان را بشناسید.
کاخ ساسانی سروستان
تابناک فارس به نقل از الی گشت:در آخرین بررسی ها، باستان شناسان، وسعت این مجموعه را در اوج شکوه خود، ۳۰ هکتار تخمین زده اند. این کاخ از سنگ و گچ ساخته شده است. بخش مرکزی این کاخ، ۱۳ متر طول و ۱۸ متر ارتفاع دارد و یک حیاط که دارای کنبد است در آن تعبیه شده است. قسمت اصلی این بنا در ضلع شرقی است که دارای دو ایوان بزرگ و کوچک است. ایوان اصلی به تالار مرکزی و سپس به حیاط منتهی می شود. تالار بزرگ کاخ ساسانی سروستان، سقفی مرتفع و گنبدی شکل دارد که در حاشیه زیر سقف آن بقایای گچبری بسیار زیبا هنوز هم قابل مشاهده است و نشانه هایی از هنر اصیل معماری در آن زمان دارد. طاق های گنبدی این بنا با آجر زده شده است. این کاخ نسبت به دیگر بناها و آثار مربوط به دوره ی ساسانیان، از معماری و نقشه ی پیچیده و بسیار کامل تری برخوردار است.بیشتر پژوهشگران داخلی و خارجی از ابتدا تا کنون، این که این اثر مربوط به دوره ی ساسانیان در( قرن ۵ میلادی) و پادشاهی بهرام پنجم که به بهرام گور مشهور است را، تایید کرده اند. البته با بررسی مساحت و نوع معماری نسبتا ساده تر آن به نسبت یک کاخ شاهی، آن را یک آتشگاه معرفی کرده اند و محلی مقدس و عبادتگاه می دانند و عده ای نیز آن را استراحتگاه و یا شکارگاه سلطنتی برای فصل شکار یا سفر خانواده سلطنتی و یا مهمانان آنان می دانند.
اکثرا این کاخ را با کاخ فیروز آباد، دیگر کاخی که در استان فارس واقع شده است، مقایسه می کنند. کاخ فیروز آباد نیز به دست اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسه ی ساسانی ساخته شده است و از دیگر جاذبه های استان فارس و منطقه ی فیروزآباد است. این کاخ را به خاطر همجواری با چشمه ی قمپ آتشکده، آتشکده ی فیروز آباد نیز می نامند. کاخ فیروز آباد همچون کاخ ساسان، طاق های گنبدی که از آجر ساخته شده اند، دارد. این بنا را نخستین بار، اوزلی در سال ۱۸۱۰ مورد توجه قرار داد ودر شرح آن، از این بنا به عنوان یک بنا با سبک معمول دوره اسلامی یاد کرد. مادام دیولافوا در سال ۱۸۸۰ از کاخ ساسان دیدن کرد و گزارشی کامل تر به نسبت باستان شناسان پیش از خود از کاخ ساسانی سروستان ارائه داد، البته نا گفته نماند که که تصاویر و نقشه های تهیه شده توسط مادام دیولافوا، کهن ترین و قدیمی ترین تصاویری است که از این بنا وجود دارد و بررسی آنان نشان می دهد که بنا کاملا با دقت بررسی شده است. فنلاندن با بررسی و مقایسه ی سبک معماری در دو دوره ی هخامنشیان و سلوکیان، پس از مادام دیولافوا، تنها کسی بود که حدس زد این بنا مربوط به دوره ی ساسانیان است و پس از او، هتسفلد، نظریه ی ای را با با بیان مستندات، ثابت کرد.
در انتهای همه ی این بررسی ها در نهایت، آندره گدار، معمار و باستان شناس (۱۹۶۵_۱۸۸۱)،در کتاب هنر ایران، بالاخره از کاخ ساسان نام برده است و در این کتاب اذعان داشته که کاخ ساسان به مراتب بسیار بهتر از کاخ فیروزآباد ساخته شده است، چه از نظر اصول فنی که بسیار کامل تر و اصولی تر است، چه از نظر طراحی و معماری. در ساختن بنا، برای طاحی و ساخت طاق ها و گنبد ها مهارت بسیار زیادی خرج شده است که خود گواه این حرف گدار است.نمای اصلی این بنا به سمت شرق است. در کاخ ساسانی سروستان همانند کاخ فیروزآباد، در غقب تالار که گنبد اصلی آن را پوشانده است، حیاطی قرار دارد که در اطراف آن ساختمان های محل سکونت واقع شده است و چیزی که در آن جالب است برخلاف اصول معماری آن دوره، اصلا قرینه سازی وجود ندارد و اتاق های آن در ابعتد مختلف، طرحا و نقشه های متنوع و به عبارتی خیال پردازانه ساخته شده اند. به عبارتی کاخ ساسان، نسخه ی بی پرواتر و ارتقا یافته ی کاخ فیروز آباد است. محل پذیرایی از مهمانان و افراد ساکن، تنگ و کوچک است و منحصر به تالار بزرگ است اما بسیار مجلل است و درب های فراوانی دارد که به خارج از ساختمان راه دارد.
با تمام توصیفاتی که شد، دور و بعید است که این کاخ ساسانی سروستان سکونت معرفی کنیم و به علت تالار مربعی شکل و و درب های تنگ آن با وجود مجلل بودن آن، می توان آن جا را محلی برای پذیرایی از خانواده سلطنتی و میهمانان دانست. در فصل بهار استان فارس بسیار زیبا و دیدنی می شود به خاطرهمین شرایط و هوای مطبوع، بهترین فصل برای بازدید از کاخ ساسان، فصل بهار است و شکوه و زیبایی و که مردمان آن زمان را در این کاخ دیده اند را شما در این فصل بهتر می توانید ببینیند و درک کنید. در سفر به استان فارس، شما برای دیدن آثار تاریخی و طبیعی این استان، بدون شک وقت کم خواهید آورد. پیشنهاد می کنیم با یک برنامه ریزی مناسب، مهم ترین جاذبه های استان فارس را، در لیستتان بگنجانید، که یکی از آن ها دیدن، کاخ ساسانی سروستان است.در کنار کاخ ساسان دیدن کاخ فروزآباد که کاخ دیگری در همجواری نزدیک این کاخ است را برای درک بهتر هنر معماری در دوره ی ساسانیان را پیشنهاد می کنیم.پیشنهاد می شود برای بازدید از این کاخ، شب را انتخاب کنید تا علاوه بر خود کاخ، از آسمان پر ستاره ی شب و سکوت آرامش بخش آن نیز استفاده کنید، تا محوطه و فضای کاخ را به همان چشم وهوشی ببینید، که مردمان آن زمان می دیده اند. بی شک از تلفیق سکوت و زیبایی شب در کنار هنر اصیل معماری ایرانی لذت خواهید برد
آدرس کاخ ساسان: ۱۳کیلومتری جنوب شرق سروستان، مجاورکوه نظرآباد
