در بروز معضلات اجتماعی نباید تنها فرد را مقصر بدانیم بلکه عوامل مختلف داخلی و خارجی دست‌به‌دست هم می‌دهند تا فرد به سمت ناهنجاری سوق داده شود،
تابناک فارس به نقل از خبرگزاری فارس: دکتر سید سعید زاهد زاهدانی، دانشیار بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه شیراز به گفت‌وگو پرداخت.
زاهدانی معتقد است که اساساً کلیه ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی برمی‌گردد به اینکه شخص هویت یا فرهنگ منسجمی برای خودش تدارک ندیده باشد، به‌عبارت‌دیگر اگر بین دریافت‌های قلبی، حسی و عقلی تعادل برقرار نباشد فرد دچار ناهنجاری می‌شود که به شیوه‌های مختلف مثل اضطراب و افسردگی، اعتیاد و بزهکاری و غیره بروز می‌کند.
وی در توضیح این مقدمه گفت: فرهنگ به سه قسمت فرهنگ بنیادی، فرهنگ تخصصی و فرهنگ عمومی تقسیم می‌شود. فرهنگ بنیادی دریافت‌های قلبی به توافق جمع رسیده، فرهنگ تخصصی دریافت‌های عقلی به توافق جمع رسیده و فرهنگ عمومی دریافت‌های حسی به توافق جمع رسیده است.
این استاد جامعه‌شناسی ادامه داد: به هر میزان بین سه دریافت و فرهنگ‌های یادشده فاصله و ناهماهنگی ایجاد شود، فرد در تطبیق با جامعه دچار مشکل می‌شود. تطبیق که کمتر باشد فرد احساس فشار بیشتری می‌کند، دائماً احساس می‌کند با جامعه بیگانه است.
به گفته زاهدانی اگر فردی میزان علم و معرفتش از علم و معرفت جامعه فاصله داشته باشد احساس بیگانگی‌اش بیشتر است اما نه به‌اندازه دریافت‌های قلبی که اخلاق و ارزش‌های اجتماعی هستند.
وی با اشاره به اینکه فرهنگ عمومی روبنای فرهنگ تخصصی و فرهنگ بنیادی است، تصریح کرد: تطبیق بافرهنگ بنیادی و فرهنگ تخصصی موجب می‌شود که فرد هنجارهای اجتماعی را درست برای خودش توجیه کند. فرد ناهنجار به خاطر نقص در عدم تطابق بافرهنگ بنیادی و تخصصی رفتارهایش را نمی‌تواند توجیه کند و ناهنجار تلقی می‌شود.
زاهدانی تأکید کرد: ناهنجاری فشار اجتماعی ایجاد می‌کند که بعضی‌ها با پناه بردن به اعتیاد، برخی‌های دیگر با ابراز خشونت نسبت به جامعه و تخریب کردن وسایل عمومی و دعوا و قانون‌شکنی آن را به‌اشتباه حل می‌کنند.
این استاد دانشگاه شیراز با ذکر مثال گفت: در ناهنجاری به‌صورت اعتیاد، فرد همه بار را بر دوش خود حمل می‌کند که یک نوع مقاومت منفی است؛ توی لاک خودش می‌رود، نوعی خودآزاری می‌کند، می‌داند که برایش مضر است اما می‌خواهد بر آثار عدم تطابق با جامعه با فرار فائق بیاید.
زاهدانی سرکوفت زدن را یکی از راه‌های بد تربیتی می‌داند که در آن فرد سرکوب می‌شود و درهای تطبیق خودش با جامعه را می‌بندد و ناهنجاری‌ها را از خودش نشان می‌دهد.
ناهماهنگی شیوه‌های تربیتی خانواده و مدارس موجب اختلال در جامعه‌پذیری
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز بیان کرد: خانواده، مراکز آموزشی، دستگاه‌های ارتباط‌جمعی و بقیه دستگاه‌هایی که نقش تعلیم و تربیتی دارند در امر جامعه‌پذیری نقش دارند، اگر این سازمان‌ها به‌درستی فرد را توجیه نکنند فرد دچار سردرگمی و ناهنجاری می‌شود.
زاهدانی ادامه داد: خانواده‌های ما روش‌های قدیمی تربیت را بعد از انقلاب به شیوه‌های مختلفی مورد تجدیدنظر قرار داده‌اند که یکی از عوامل تغییر در شیوه‌های تعلم و تربیت به رواج ماهواره‌ها برمی‌گردد. دشمنان انقلاب اسلامی و ایران مستقل، از طریق فیلم‌های ماهواره‌ای در خانواده‌ها دخالت می‌کنند و به دنبال تربیت نسل منفعل برای آینده ایران هستند.
وی افزود: اگر وجود نسل فعال و انقلابی در جامعه ایران تداوم پیدا کند آن‌ها برای منافع خودشان احساس خطر می‌کنند به همین خاطر سعی می‌کنند به شیوه‌های مختلف نسل‌های آینده ما را منفعل تربیت کنند.
زاهدانی معتقد است که ناهماهنگی بین شیوه‌های تربیتی خانوادگی و مدارس هم یکی دیگر از عواملی است که جامعه‌پذیری فرد را دچار اخلال می‌کند. مدارس دستورالعمل‌های مناسبی برای اعمال تعلیم و تربیت دارند اما چون با نوع تربیت‌های خانوادگی که بیشتر تحت تأثیر ماهواره است، ناهماهنگی دارد به فرد خیلی ضربه میزند، به‌نوعی تربیت بچه‌ها دو استانداردِ می‌شود. دو معیار ارزشی برایشان شکل می‌گیرد که خود این در عدم تطبیق باارزش‌های اجتماعی و فرهنگ جامعه بسیار مؤثر است.
القائات فرهنگی بیگانه نقش اصلاح گری زن را تحت تأثیر قرار داده است
این استاد دانشگاه با تأکید بر نقش مادر در جامعه‌پذیری فرزندان و ایجاد یک خانواده و جامعه سالم گفت: متأسفانه در دهه‌های اخیر تحت تأثیر القائات فرهنگی خارج از مرزهایمان داریم نقش زن و مرد را در جامعه تغییر می‌دهیم. در فرهنگ غرب زن عامل شیطان است، ساحری است که برای گمراهی مرد فعالیت می‌کند؛ درست برعکس آن چیزی که در فرهنگ اصیل اسلامی زن را در قالب مادر و همسر بسیار باارزش می‌شناسیم.
وی ادامه داد: متأسفانه این گذارِ که زن شیطان است، در جامعه ما زیاد تبلیغ می‌شود که موجب شده زن‌ها نقش ارزنده و ارزشمند خودشان را به‌تدریج از دست بدهند، بعضی از خانم‌ها هم ناآگاهانه از این فرهنگ‌سازی مخرب استقبال می‌کنند.
زاهدانی تصریح کرد: به‌این‌ترتیب یک عنصر فرهنگ‌ساز مفیدی که در جامعه می‌تواند معضلات را کم کند، از دست می‌دهیم. مادر در خانواده و در نقش همسری در جامعه‌پذیری و اصلاح امور فرهنگی نقش مؤثری دارد که با این تغییرات این خاصیت از او گرفته می‌شود.
اقتصاد ایران وابسته به دشمن نظام
دانشیار بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه شیراز تصریح کرد: در امر جامعه‌پذیری تغییر دولت‌ها اثری ندارد، سیاست دولت‌ها چون درکلان سیاسی نمود دارد و کمتر در ریز کارشناسی است در تربیت افراد خیلی تأثیری ندارد. دولت‌ها بیشتر اختلافاتشان در ظاهر است و الا همه‌شان در عمل یک مدل را اجرا می‌کنند و آن‌هم مدلی است که نمی‌تواند ناهماهنگی‌ها را حل کند.
زاهدانی با اشاره به تأثیرگذاری عوامل اقتصادی در بروز آسیب‌های اجتماعی گفت: اقتصاد ما از اواخر دوره قاجار وابسته به غرب تنظیم شد، خصوصاً در دوره پهلوی این وابستگی به شکل عمیق و گسترده‌ای درآمد. انقلاب اسلامی که می‌خواست خودش را مستقل از نظام جهانی تعریف کند از ابتدا با تحریم‌ها و فشارهای اقتصاد بین‌المللی مواجه شد.
وی ادامه داد: اقتصاد ایران وابسته به‌جایی است که آن‌ها در حال دشمنی با نظام ما هستند، بنابراین اقتصاد ضعیف عمل می‌کند. رهبری سال‌هاست بر جدا شدن از اقتصاد جهانی، در قالب اقتصاد مقاومتی که محورش استقلال اقتصادی است، تأکید می‌کنند اما باز متأسفانه نه دانشگاه و نه حوزه فرمایش ایشان را درست نظریه‌پردازی نمی‌کنند و دستگاه‌های اجرائی هم عملیاتی نمی‌کنند. البته در سال‌های اخیر پیشرفت‌هایی حاصل‌شده است اما سرعت کار به دلیل عدم پشتیبانی نظری از جانب حوزه و دانشگاه و نبود عزم قاطع در دستگاه اجرا کند است.
اقتصاد ضعیف و غیر شفاف در سطح کلان کشور علاوه بر کوچک کردن سفره مردم و تأمین نشدن نیازهای قشر کم‌درآمد و مستضعف جامعه، باعث بروز فسادهای مالی نیز می‌شود. همواره رهبر انقلاب بر مبارزه با فقر، فساد و تبعیض تأکید داشته و در سال‌های اخیر نیز خطاب به مسؤولان متذکر شدند که باید به معیشت مردم توجه کرد چراکه عوامل اقتصادی بر بروز ناهنجاری و معضلات اجتماعی تأثیرگذار است.
دانشگاه و حوزه درک درستی از رهنمودهای رهبری ندارد
دکتر زاهدانی با ابراز تأسف از اجرایی نشدن سیاست‌های کلان مطرح‌شده از سوی رهبر انقلاب و تأکید ایشان بر سبک زندگی ایرانی اسلامی گفت: از نعمت وجود رهبری استفاده نمی‌کنیم، متأسفانه در عدم استفاده از وجود نعمت رهبری خیلی پیشرفته شده‌ایم و این دو اشکال دارد؛ ازنظر قانونی، طبق قانون اساسی ایشان مسؤول تنظیم سیاست‌های کلی نظام هستند، اما دستگاه‌های اجرائی عموماً کار خودشان را می‌کنند. ازنظر شرعی نیز ایشان ولی‌فقیه و امام جامعه هستند. هر چه که بیان می‌کنند حکم شرعی و لازم‌الاجراست. متأسفانه دستگاه‌های اجرایی ما قانون و شرعاً با اجرایی نکردن رهنمودهای رهبری حق وجود ایشان را رعایت نمی‌کنند.
دانشیار بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه شیراز با اشاره به نقش حوزه و دانشگاه در تبدیل سیاست‌های کلی نظام به برنامه‌های اجرایی و عملیاتی تصریح کرد: نه حوزه و نه دانشگاه این وظیفه را انجام نمی‌دهند، نه دانشگاه درک درستی از رهنمودهای رهبری دارد نه حوزه‌ها که البته بخشی التزام دارند، اما کافی نیست.
تنها راه نجات مراجعه به اسلام است
دکتر زاهدانی در بخش پایانی سخنان خود به نقش رسانه‌ها در جامعه‌پذیری و جلوگیری از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی نیز اشاره کرد و یادآور شد: رسانه عامل انتقال است، خوراک باید بخشان داده شود تا منتقل کنند، وقتی محتوای خوب از طریق دانشگاه و حوزه تولید نمی‌شود آن‌ها هم‌دست به انتقال مطالبی می‌زنند که مناسب شرایط و مخاطب نیست.
وی ادامه داد: رسانه‌ها هر چیزی که به نظرشان برحسب مد روز و فشارهای سیاسی مهم تلقی شود، نشر می‌دهند که گاهی اوقات همین در ایجاد آشوب اجتماعی مؤثر است.
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز تنها راه نجات را مراجعه به اسلام می‌داند که باید کارشناسانه انجام گیرد و دستگاه‌هایی که می‌توانند کار کارشناسی کنند مثل حوزه و دانشگاه این وظیفه را بر عهده بگیرند، مسائل موجود در جامعه را موردتحقیق قرار دهند و راه‌حل اسلامی ارائه دهند که اگر این اتفاق بیافتد، با رهنمودهای رهبری می‌توانیم مشکلات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را حل کنیم؛ اما اگر حوزه و دانشگاه وارد فعالیت نشوند این مشکلات همچنان ادامه پیدا می‌کند.
