دلگشا، باغ و تفریح گاهی تاریخی است که اولین عمارت کلاه فرنگی ایران با ارزش تاریخی و گردشگری در این باغ است.
ساخت باغ در ایران و بویژه در شهر باستانی شیراز سابقه ای طولانی داشته و در تمام دوران ها مورد توجه بوده است.
باغ دلگشا یکی از باغ های تاریخی شیراز است که در نزدیکی آرامگاه سعدی واقع شده است.
در این بنا چهار اتاق سلطنتی نیز وجود دارد.
این توجه موجب شده تا باغ‌های زیبایی به یادگار بماند که در جهان بی نظیر است.
به گفته محققان، باغ ارم و تخت و جهان نما و دلگشای شیراز از باغ های قدیمی ایران هستند.باغ دلگشا یکی از باغ های تاریخی شیراز است که در نزدیکی آرامگاه سعدی واقع شده است.
این باغ در شمال شرقی شهر شیراز در کنار قناتی موسوم به ماریز سعدی و محدوده قلعه ای موسوم به کهن دژ در بستری کوهستانی واقع شده است.
سیامک بصیری کارشناس میراث فرهنگی می گوید: سابقه آبادانی و رونق باغ دلگشا به دوران پیش از اسلام و به دوره حکومت ساسانیان نسبت داده شده است.
وی می افزاید: باغ دلگشا در دوره صفویه نیز از باغ های مهم و تفریحی شیراز بود. به طوری که
در تصاویر به جا مانده از جهانگردان اروپایی به این باغ اشاره های فراوان شده است.
جیمز موریه نویسنده و دیپلمات بریتانیایی در سفرنامه اش ساخت این باغ زیبا را به کریم خان زند نسبت داده است.
ولی برخی تاریخ نویسان اعتقاد دارند قدمت باغ دلگشا به دوران ساسانیان در قبل از اسلام می‌رسد.
بر اساس کتب تاریخی این باغ در دوران صفویه و زندیه از مراکز مهم تفریحی در شیراز بوده‌است. این باغ که 5/7 هکتار مساحت دارد، هم اکنون از گردشگاه های دیدنی شیراز است.
این کارشناس میراث فرهنگی ادامه داد: در دوره تسلط تیمور گورکانی بر فارس، این باغ در نهایت آبادانی بود و وی پس از دیدن این باغ، در سمرقند باغی بزرگ به همین شیوه به نام دلگشا احداث کرد.
این باغ در دورة صفویه از باغ های مشهور به شمار میرفته و در دوره افشاریه همچنان آباد و احتمالاً مدتی در تملک میرزا محمد کلانتر فارس بوده است.
این باغ در فاصله ی دوره نادرشاه تا سلسله زندیه آسیب های فراوانی دید که در زمان کریم خان زند دوباره احیا شد.
به گفته وی، عمارت ارزنده ای از زمان قاجاریه در میان این باغ دیده می شود که در مقابل آن حوض سنگی بزرگی وجود دارد.
لبهها و پاشویه این حوض از قطعات سنگ سرخ فام است و در وسط آن یک گلدان سنگی بزرگ نصب شده که سابقا در آن درخت سرو بسیار زیبایی بود، که متاسفانه خشک شده و امروزه اثری از آن نیست.
این عمارت را بر روی یک سکو ساخته اند و قسمت پایین تر دیوارها را با سنگ صاف و مصطح پوشانیده اند.
بصیری گفت: این بنای تاریخی به صورت یک تالار با چهار شاه نشین به سبک معماری کاخ های ساسانی بیشاپور ساخته شده که دارای سه طبقه و ایوانی با دو ستون است ،که از معماری زندیه بوده و همچنین دارای آیینه کاری هایی به همراه نقاشی هایی از رنگ روغن با سقف هایی از چوب و گچ بری هایی تزیین شده با نقوش گل و بته است.
در اطراف سقف ایوان بر روی گچ، اشعاری از شوریده به خط نستعلیق نوشته شده که در نوع خود بی نظیر می نماید.
او خاطر نشان کرد: در طبقه اول یک حوض هشت وجهی قرار دارد که دارای کاشی کاری های آبی است.
سقف ساختمان یک گنبد ساده است و در محل دریچه هوا قرار دارد.در این بنا چهار اتاق سلطنتی نیز وجود دارد.
حدود نیم قرن پیش این باغ در تملک خورشید کلاه لقاءالدوله دختر قوامالملوک بود که با شوهر خود ناظمالملک در آنجا میزیست، تا اینکه چندین سال قبل از ورثة قوام خریداری شد و در حال حاضر در تملک دولت است.
این کارشناس میراث فرهنگی اذعان داشت: در سمت شمال باغ، باغچه کوچکی است که به علت احداث خیابان هایی در اطراف باغ، از ضلع شمالی، جدا شده است که این باغچه به نام باغ طاووس خوانده میشود و بدون عمارت است، ولی دارای درختان کهنسال سرو، کاج و نخل است که بین آنها را درختان نارنج پوشانده است.
در چند سال گذشته این بنا چندین بار دستخوش حریق شده و به شکل مخروبه درآمده است.
او می گوید: اولین عمارت کلاه فرنگی در ایران نیز در این باغ به ثبت رسیده که دارای ارزش تاریخی و گردشگری است.از دروازه ورودی باغ تا ساختمان که درمرکز آن قرار گرفته، یک آبنما و یک خیابان سیمانی وجود دارد.
چهار خیابان بدین گونه در اطراف ساختمان ساخته شده اند که به دیوارهای باغ ختم می شوند.
در کنار برخی از این خیابان ها، درختان سرو و کاج به چشم می خورد و در قسمت های دیگر باغ نیز درخت های پرتقال، نخل و گردو کاشته اند.
باغ دلگشا در فهرست آثار ملی با شماره ۹۱۲ به ثبت رسیده است. غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۱
دیگه نه آبی داره و نه صفایی ... حیف و صد حیف 
